فکه برای بسیاری از رزمندگان که در جبهه‌های جنوب جنگیده‌اند و برای بسیاری از خانواده‌های شهدا و ایثارگران، حتی برای مطلعان از تاریخی که بر آن گذشته، تکه‌ای از بهشت است. مکانی معنوی که خون بسیاری از شهدای دفاع مقدس بر آن ریخته و به برکت خون‌شان مقدس شده است.
حالا که ماهنامه ادبیات مقاومتی «فکه» به شماره ۲۰۰ رسیده، در مطلبی کوتاه به بررسی مختصر آن‌چه بر منطقه فکه گذشته و آن را مقدس کرده می‌پردازیم. فکه کجاست؟ فکه منطقه‌ای است بیابانی بین دو استان خوزستان و ایلام. بخشی از آن در شمال غربی استان خوزستان نزدیک شهرستان دشت آزادگان و بخشی از آن در جنوب شرقی استان ایلام و کنار شهرستان دهلران واقع شده. از جنوب به چزابه و شهر بستان، از شرق به ارتفاعات میشداغ و
رقابیه، از شمال غرب به عین‌خوش و شهر موسیان، از شمال شرق به برقازه و از
غرب به استان العماره عراق منتهی می‌شود.
خاک فکه رملی و مملو از شن‌های روان است. البته رمل و
شن‌های روان در بخش جنوبی آن بیش‌تر است، به‌گونه‌ای که حرکت کردن روی آن بسیار سخت و طاقت‌فرساست. در فکه جنوبی، چند روستای بسیار کوچک و یک پاسگاه مرزی وجود دارد، اما فکه شمالی چند روستای بزرگ دارد. با وجود رودخانه «دویرج» که از این منطقه می‌گذرد، شرایط کشت و کار و پرورش دام در آن راحت‌تر از فکه جنوبی است.
فکه و شروع تجاوز ارتش بعث از آن‌جا که منطقه فکه هم‌مرز با عراق است، با شروع جنگ تحمیلی، یکی از مناطق اصلی تجاوز و حمله بود. در ماه‌های ابتدایی جنگ، لشکر یک مکانیزه عراق به این منطقه وارد شد و از این محور به سمت شوش حرکت کرد ولی در مسیر با مقاومت یک گروه کوچک از تیپ۳۷ زرهی ارتش(شیراز) و گروه کوچکی از پاسداران مواجه شد. عراق به‌خاطر مقاومت جانانه این دو گروه با وجود برتری نفرات و سلاح، به سختی توانست از فکه عبور کند. البته در طی عبور، تعداد زیادی از خانه‌های روستاییان را خراب کرد و بسیاری از مردمان روستایی و عشایری این منطقه را به شهادت رساند.
به این شکل، منطقه فکه به اشغال کامل بعثی‌ها درآمد و تا عملیات فتح‌المبین یعنی فروردین ۱۳۶۱ در اشغال باقی ماند.
فکه در عملیات والفجر مقدماتی
چند ماه بعد از آزادسازی خرمشهر، فرماندهان تصمیم به انجام عملیاتی برای آزادسازی مناطق مرزی اشغالی هم‌چون جاده و پاسگاه رشیده، سوبله، صفریه و... گرفتند.
این عملیات در بامداد ۱۸ بهمن ۱۳۶۱ با رمز «یاالله، یاالله، یاالله» در پنج محور فکه-چزابه، ارتفاعات چرمر، چزابه به بستان، فکه به هورالهویزه و فکه به العماره آغاز شد. این در حالی بود که در ساعات اولیه این عملیات، سردار حسن باقری(غلامحسین افشردی) فرمانده اطلاعات و عملیات قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص) و سردار مجید بقایی فرمانده قرارگاه کربلا به همراه چند رزمنده دیگر، هنگام شناسایی منطقه به شهادت رسیده بودند.
ساعتی بعد از شروع عملیات، رزمندگان با استحکامات قوی، میدان‌های وسیع مین و آتش بی‌امان بعثی‌ها مواجه شدند. به دلیل وجود این موانع و هم‌چنین رملی بودن منطقه، کار با دشواری بسیار پیش رفت. حتی با طلوع آفتاب، رزمندگان در محورهایی مجبور به عقب‌نشینی شدند.
در این عملیات تعداد شهدا و مجروحان بسیار بالا بود ولی با وجود تلفات زیاد، رزمندگان توانستند در مرحله دوم علمیات که در ۲۰ بهمن ۱۳۶۱ انجام شد، با فداکاری بسیار سه پاسگاه مرزی رشیده، سوبله و صفریه را از اشغال دشمن درآورند.
فکه و عملیات والفجر یک دو ماه بعد از عملیات والفجر مقدماتی، عملیات جدیدی با همکاری سپاه و ارتش در منطقه شمال غربی فکه تا ارتفاعات حمرین انجام شد. این عملیات در ۲۱ فروردین ۱۳۶۲ آغاز شد. قرار بود عملیات در طی پنج روز انجام شود. در طول این پنج روز، جنگ در محور شمالی و جنوبی فکه با دشواری‌های زیادی مواجه شد، اما با فداکاری رزمندگان و با هماهنگی فرماندهان سپاه و ارتش، با وجود آمار بالای شهدا و مجروحان، موفقیت‌های خوبی به دست آمد.
مهم‌ترین دستاورد
عملیات والفجر یک، آزادسازی ۱۵۰ کیلومترمربع از خاک ایران بود که شامل بخشی از
بلندی‌های حمرین، چندین روستای حاشیه رودخانه دویرج و پاسگاه پیچ‌انگیزه بود.
فکه و سال‌های پایانی جنگ عمده قسمت‌های منطقه فکه در اختیار ایران بود تا این که در تاریخ دوم دی ۱۳۶۵، ارتش بعث بعد از شکست‌های متعدد در جبهه‌ها حمله مجددی را به فکه کرد. این حمله ناگهانی باعث اشغال هفت کیلومتر از خاک منطقه شد. اشغالی که متاسفانه تا آخر جنگ ادامه پیدا کرد.
با آغاز به کار گروه تفحص شهدا با مسئولیت شهید محمودوند در این منطقه، پیکر پاک ۱۲۰ تن از شهدا در گودال مقتل والفجر مقدماتی پیدا شد. البته از همین منطقه بود که شهید سیدمرتضی آوینی و همکارش شهید سعید یزدان‌پرست آسمانی شدند.
وقایعی که در منطقه فکه گذشته آن را تبدیل به مکانی خاص کرده است. مکانی که نام مقدس آن زینت‌بخش ماهنامه ادبیات مقاومتی ما شده تا بهانه‌ای باشد برای زنده نگه‌داشتن نام و راه شهدا و همه رزمندگان اسلام.
منابع
۱-پورجباری، پژمان و دیگران، اطلس جغرافیای حماسی(خوزستان در جنگ)، بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس، چاپ اول، ۱۳۸۹.
۲-جعفری، عباس، گیتاشناسی ایران، جلد سوم، تهران: نشر موسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی، چاپ اول، ۱۳۷۹.
۳-سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های استان خوزستان(شهرستان‌های آبادان، خرمشهر و دشت آزادگان)، جلد دوم، چاپ اول، ۱۳۸۵.
