بر حریم رضوی

یکشنبه هشتم خرداد ۱۴۰۱، مراسم اختتامیه جشنواره سینمایی کن در فرانسه برگزار شد و با اعطای جایزه به یک اثر سینمایی توهین‌آمیز علیه مقدسات شیعیان، بار دیگر گردانندگان این جشنواره ثابت کردند که «کن» نیز مانند «آکادمی اسکار»، «گلدن گلوب» و چند جشنواره دیگر، ابزاری تبلیغاتی برای سیاست‌مداران غربی است. آن‌ها که در همه این چهار دهه عمر انقلاب اسلامی کوشیدند تا هر چند سال یکی از مولفه‌های تمدن ایرانی- اسلامی را، از ایران باستان(در قالب فیلم ۳۰۰) تا عصر انقلاب اسلامی معاصر خودمان (در قالب فیلم بدون دخترم هرگز) مورد حمله قرار دهند، حالا ساحت مقدس رضوی را هدف گرفته‌اند. ترس از فرهنگ شیعه که تا پیش از این در سینمای غرب، حمله به فرهنگ مهدویت، فرهنگ عاشورا و اهانت به مرجعیت شیعه را دربرمی‌گرفت، حالا برای نخستین بار به سراغ امام هشتم شیعیان، علی‌بن‌موسی‌الرضا^(ع) رفته و با توهین به آن در تلاش است تا پویش جهانی چند ساله برای پیوند بین پیروان مذاهب دیگر با امام رئوف را به ناکامی بکشاند و تصویر وارونه‌ای را از مقوله زیارت امام رضا^(ع) بین مذاهب اسلامی رواج دهد. البته تجربه این چند دهه ثابت کرده که تلاش غرب در مقابله با مولفه‌های فرهنگ اسلامی، خاصه شاخصه‌های فرهنگ شیعه همواره نتیجه عکس داده و موجب شده افکار عمومی جهان اقبال بیش‌تری به سوژه مورد نظر آن‌ها نشان دهند.

شروع سیاسی هفتاد و پنجمین جشنواره سینمایی کن ۲۰۲۲، نوید وقوع یک اتفاق سیاسی دیگر را در این فستیوال باسابقه سینمایی غربی می‌داد. گرچه این آغاز با پخش فیلم سخنرانی ولادیمیر زلسنکی، رئیس‌جمهور اوکراینِ درگیر جنگ با روسیه شروع شد، اما کسی تصورش را نمی‌کرد که در ادامه، به جای روسیه، «ایران فرهنگی» با اعطای جایزه بهترین بازیگر زن به فیلم بلند «عنکبوت مقدس» علی عباسی مورد هجمه قرار گیرد و اثری بی‌ارزش از نظر سینماگران خبره غربی و حتی مخاطبان، حائز این افتخار شود.
اعطای جایزه بهترین بازیگر و قراردادن یک اثر ضعیف سینمایی در فهرست نامزدی نخل طلا انتقاد بسیاری از منتقدان سینمایی و تماشاگران را به دنبال داشت تا جایی که اکثریت به «عنکبوت مقدس» نمره دو از چهار، یعنی ضعیف‌ترین امتیاز ممکن را دادند. آغاز سیاست‌زده این جشنواره همچنین مورد انتقاد شدید ژان‌لوک گدار، کارگردان نامدار فرانسوی، قرار گرفت و در مصاحبه با روزنامه فرانسوی لیبراسیون اعلام کرد که «جشنواره کن هم یک سلاح تبلیغاتی است». اما مسئولان جشنواره کن بی‌تفاوت به همه این موارد، عنکبوت مقدس را بدون توجه به استانداردهای آثار سینمایی شرکت داده شده در جشنواره کن و با وجود اینکه در بین آن همه اثر هنری، فیلم علی عباسی کم‌ترین شاخصه‌های یک فیلم هنری را داشت، در بخش اصلی جشنواره جای دادند و حتی برای اکران افتتاحیه، «عنکبوت مقدس» را در سالن بزرگ تئاتر گرندلومیر روی پرده بردند!
«عنکبوت مقدس» فیلمی بلند از علی عباسی، کارگردان ایرانی خارج‌نشین و در ظاهر روایت پرونده‌ای جنایی مربوط به سال‌های ۱۳۷۹ تا ۱۳۸۰، در شهر مشهد است که طی آن فردی به نام سعید حنایی، قاتل زنجیره‌ای زنان بدکاره شهر مشهد شد. علی عباسی در سومین اثرش سعی کرده بین خشونت این فرد –که خود را فردی مذهبی می‌داند- با آستان مقدس رضوی، ارتباط تنگاتنگی برقرار کند. آن طور که خود عباسی در کنفرانس مطبوعاتی‌اش در حاشیه جشنواره کن به بخشی از اهداف پشت پرده تولید فیلمش اشاره و اذعان کرد: «اشاره به اینکه این مرد یک مرد مذهبی است برای داستان مهم است و حلقه او را که نماد رسمی مذهب است به زیارتگاه بزرگ وصل می‌کنیم. اما همچنین کل عنوان مربوط به اینجاست. در مورد چیزی است که شما می‌دانید».
از ابتدای اثر، تصویر شهر مشهد مقدس دیده می‌شود که خیابان‌ها و معابر طوری با جلوه‌های ویژه ارائه شده که به شکل تار عنکبوت درآمده و در مرکز آن حرم مقدس امام رضا^(ع) قرار دارد و این در واقع حمله‌ای به اعتقاد مذهبی مردم ایران و نیز جهان تشیع است.
شیعه‌ستیزی نه فقط در شروع این اثر، که در جای جای «عنکبوت مقدس» مشاهده می‌شود. در این فیلم سعید حنایی دارای گرایش‌های مذهبی به گونه‌ای کاملا افراطی و نخ‌نما، به قتل رساندن زنان بدکاره این شهر را «جهاد علیه فساد» عنوان می‌کند. هم‌زمان در بسیاری از سکانس‌های فیلم دیده می‌‌شود سعید حناییِ قاتل، که اختلال روانی هم دارد، مدام به حرم امام هشتم رفت و آمد می‌کند. گویی انگیزه به قتل رساندن زنان را از این کانون مقدس و آن هم با حضور مداوم مقابل ضریح امام رضا^(ع) دریافت می‌کند. علی عباسی در «عنکبوت مقدس» با شیوه منسوخ شده برجسته‌سازی [بر خلاف استانداردهای رایج سینمای جهان] مانند همان شیوه برجسته‌سازی برایان گیلبرت و بتی محمودی در «بدون دخترم هرگز» و نیز مرجان ساتراپی در انیمیشن «پرسپولیس» سعی کرده باورهای دینی را عامل اصلی همه شرارت‌ها و سیاهی‌ها معرفی کند. علی عباسی، که در عین ناباوری منتقدان سینمای فرانسه، برای این اثر ضعیف نامزد نخل طلای جشنواره کن شد، حتی یک گام را فراتر نهاده و حاکمیت را همسو با قاتل زنجیره‌ای معرفی می‌کند. طوری که در فیلم از قول دبیر سرویس گزارش گفته می شود: «به ما گفته‌اند مسائل مذهبی را بی‌خیال شو» و در جواب دیالوگ خبرنگار این سوژه با بازی زهرا امیرابراهیمی که «کی گفته؟» می گوید: «از بالا»!
«عنکبوت مقدس» را که تصویری به شدت مشمئز‌کننده از هم‌وطنان ‌ما ارائه می‌دهد، می‌توان نه به عنوان یک فیلم بلند سینمایی که به عنوان یک اثر تبلیغاتی کاملا سفارشی علیه مولفه‌های «مردم ایران»، «شیعیان»، «دین اسلام»، «زیارت» و «امام رضا» دانست که با حمایت مالی ساموئل حدیدا، مدیر کمپانی یهودی مترو پولیتن و پشتیبانی آژانس‌های یهودی آلمانی، دانمارکی، فرانسوی و سوئدی توسط گروهی از ایرانیانِ جلای وطن کرده در کشور اردن ساخته شده است.
محتوای ضد اسلامی عنکبوت مقدس و تصویر‌سازی غیر انسانی این اثر از مردم متدین ایران سوژه‌ای تکراری است که پیش از این نیز در آثاری چون «شیرین و وحشی» آنتونیو کلیماتی و ماریو مورا، «بدون دخترم هرگز» برایان گیلبرت و بتی محمودی، «خانه‌ای از شن و مه» ودیم پرلمن، «سیریانا» استیون گیگان، «۳۰۰» زک اسنایدر، «پرسپولیس» مرجان ساتراپی و «آرگو» بن افلک دیده شده است. فیلم‌هایی که در زمان خودشان با وجود سخیف بودن و عدم استقبال از سوی منتقدان، اما توسط هیئت داوران جشنواره‌های اسکار، کن، گلدن گلوب، سزار، لندن، ونکوو و... جزء بهترین آثار قرار گرفتند و به آن‌ها جایزه داده شد.
گردانندگان جشنواره کن ۲۰۲۲، نیز با همان رویکرد سیاست‌زده و ضدنژادی اسلاف خودشان، برای نشان دادن وارونه‌ جامعه مذهبی ایران اقدام به انتخاب دو اثر «عنکبوت مقدس» علی عباسی و «برادران لیلا»ی سعید روستایی کردند که اولی در خارج از کشور توسط ایرانیان خارج‌نشین و دومی داخل ایران ساخته شدند. هر دو نمایشی سیاه از جامعه ایران ارائه دادند و رویکردشان مورد استقبال رسانه‌هایی چون بی‌‌بی‌سی فارسی قرار گرفت که با ذوق‌زدگی، با تیتر «قتل زنان به نام خدا» عنکبوت مقدس را یکی از آثار خوب سینمای ایران دانست.
هیئت داوران جشنواره (که نام اصغر فرهادی را هم در خود داشت)، حتی در اعطای جایزه بهترین بازیگر زن به ده‌ها هنرمند باسابقه غربی جشنواره مانند مارگارات کوالی(ستاره‌ها هنگام ظهر)، جنیفر لین کانلی(تاپ گان: ماوریک)، کاترین ماتیلدا(سه هزار سال حسرت)، ان جکلین هتوی(زمان آرماگدون) و... دهن‌کجی کردند و جایزه را صرفا برای برجسته کردن این فیلم ضدایرانی و ضداسلامی به زهرا امیرابراهیمی دادند که فاقد سابقه درخشان در سینما بود. برگزارکنندگان جشنواره کن حتی حاضر شدند برای برجسته کردن عنکبوت مقدس و تخریب فرهنگ شیعه، این سیاهی را نیز به جان بخرند و با زیر سوال بردن وجهه این جایزه باارزش سینمایی، نام امیرابراهیمی را در تاریخ برندگان بهترین جایزه زن در کنار ستارگانی چون جولیان مور، ژولیت بینوش، پنه لوپه کروز، مریل استریپ، امیلی دوکن، ایرن ژاکوب و... قرار دهند.

نویسنده: محمد گرشاسبی