اشاره: «کل ارض کربلا» تصویری حقیقی و زیباست که امروز فقط با کمی رصد در دنیای پیرامون بر چشمان‌مان نقش می‌بندد چرا که نفوذ حماسه عاشورا و عظمت شخصیت امام حسین(ع) که نمادی بی‌بدیل از آزادگی است از مرزهای جغرافیایی و اعتقادی گذشته و قلب‌های انسان‌ها را فرای دین و آیین‌شان تسخیر کرده است.
قداست و جاودانگی قیام امام حسین(ع) و یارانش در هندوستان؛ سرزمین هزار ادیان نیز علاوه بر مسلمانان، پیروان سایر ادیان و به ویژه هندوها را تحت تاثیر خود قرار داده است. آن‌ها ارادتی خاص به حسین‌بن‌علی(ع) داشته، به‌طوری که جلوه‌های آن را در رهبران بزرگ هند از جمله مهاتما گاندی که ملتی با رهبری او از بند استعمار رها شد، می‌توان مشاهده کرد.
مهاتما گاندی رهبر معنوی و هندو مذهب هندوستان در خصوص مبارزه با استعمار و به ارمغان آوردن استقلال برای مردمش می‌گوید: من برای مردم هند، چیز تازه‌ای نیاوردم. فقط نتیجه‌ای که از مطالعات و تحقیقاتم درباره تاریخ زندگی قهرمانان کربلا به دست آورده بودم، به مردم هند هدیه کردم. اگر بخواهیم هند را نجات بدهیم، واجب است همان راهی را بپیماییم که حسین‌بن‌علی پیمود.
حال در میان تکثر فرقه‌ای هندو مذهب‌های هندوستان، گروهی به نام «برهمن‌های حسینی» وجود دارند که علی‌رغم قرار گرفتن در بالاترین طبقه مذهبی هندوها(کاست) نام برهمن حسینی را برای خود برگزیده و در سوگ سالار شهیدان عزاداری می‌کنند. در مقاله پیش رو به ماهیت شکل‌گیری این مسلک و آیین‌های آن‌ها به اختصار می‌پردازیم.
به‌راستی «این حسین کیست که عالم همه دیوانه اوست؟...» دات(Datt) قبیله‌ای از مهیال(Mohyal)، خواستگاه برهمن‌های حسینی مهیال نام قومی است که از منطقه گاندارا(
Gandhara) که در شمال غرب پاکستان و شرق افغانستان قرار دارد و امروزه «قندهار» نیز نامیده می‌شود و محل زندگی طلاب و مدرسین برهمنی بوده، سرچشمه می‌گیرد.
مهیال متشکل از هفت قبیله است که دات یکی از قبایل برهمایی شجاع و جنگجوی آن به شمار می‌آید. بیش‌تر دات‌ها هندوی برهمنی بوده، اما بعضی از آن‌ها نیز دنباله‌رو مذاهب دیگر چون سیک هستند
. به‌طور کلی اغلب دات‌ها در ادامۀ نام خانوادگی‌شان پسوند دات را به نشان اصالت قبیله‌ای خود یدک می‌کشند. برهمن‌های حسینی نیز ریشه در قبیله دات و فردی به نام «راهب دات» دارند.
راهب دات و امام حسین(ع) 
راهب دات یک هندوی برهمنی از قبیله دات و یکی از چهره‌های مورد احترام در عربستان بوده و روابط نزدیکی با خانواده حضرت محمد
(ص) داشته است. مشهور است که در زمان به وقوع پیوستن واقعه عاشورا راهب، رهبر گروه کوچکی از سربازان حرفه‌ای و نظامی بود که در نزدیکی بغداد و در منطقه‌ای معروف به «دیرالهندیه» زندگی می‌کردند.
در بعضی متون آمده که راهب صاحب فرزند نمی‌شده و روزی به ملاقات حسین‌بن‌علی
(ع) رفته و در حالی که به‌شدت گریه می‌کرده، از ایشان تقاضا می‌کند تا برای فرزند‌دار شدنش در درگاه خداوند دعا کند. امام حسین
(ع) به او مژده می‌دهد که در آینده‌ای نزدیک صاحب هفت فرزند پسر خواهد شد.
به‌طور کلی دو روایت از نقش راهب دات در واقعه عاشورا وجود دارد. روایت اول می‌گوید که راهب با شنیدن خبر نبرد امام حسین
(ع) با یزیدبن‌معاویه در سال ۶۸۱ میلادی، به همراه هفت فرزند پسر و یارانش برای یاری رساندن ایشان به سوی سرزمین کربلا حرکت کرده و هفت فرزندش در رکاب امام به شهادت می‌رسند. در آن هنگام، امام حسین
(ع) با مشاهده عشق راهب به خاندانش به او لقب «سلطان» داده و از او می خواهد که به کشورش هند بازگردد.
روایت دیگر می‌گوید راهب زمانی به کربلا می‌رسد که دیگر امام حسین
(ع) و یارانش شهید شده و سپس به همراه هفت پسرش به کوفه عزیمت کرده و در کنار مختار ثقفی به خونخواهی شهدای کربلا رفته و فرزندانش در این راه به شهادت می‌رسند.
او پس از شهادت فرزندانش با یکی از اعضای خانواده حسین‌بن‌علی
(ع)(احتمال می‌رود آن فرد، امام سجاد
(ع) باشد) ملاقات کرده و در این ملاقات، خود را برهمنی از هندوستان معرفی می‌کند، اما پاسخ می‌شنود که «شما از این پس «برهمن حسینی» هستید و ما همیشه شما را یاد می‌کنیم.»
راهب دات و یارانش پس از بازگشت به هند، به‌خاطر شجاعت و فداکاری‌های‌شان مورد احترام مردم و به‌ویژه حامیان خاندان پیامبر اکرم
(ص) قرار گرفته و از آن پس به برهمن‌های حسینی معروف شده‌اند. تا به امروز نیز این خاندان از فداکاری‌های اجداد خود با افتخار یاد کرده و ترکیبی از آیین هندو و اسلامی را به نمایش گذاشته‌اند. این اتفاق در برگ‌های تاریخ تمدن دات‌های برهمن مهیال می‌درخشد.
در واقع بازماندگان این گروه از آن پس در هند در ایام شهادت سرور آزادگان به عزاداری پرداخته و در میان آن‌ها مرثیه‌سرایی و نوحه‌خوانی در ایام محرم رایج است و شعرای بزرگ برهمن در رثای حضرت اباعبدالله‌الحسین
(ع) به زبان‌های پنجابی، سانسکریت، اردو و کشمیری مرثیه‌سرایی کرده‌اند.
جامعه برهمن‌های حسینی، مهیال‌هایی هستند که قرن‌ها پیش، از دوردست‌ها به پنجاب مهاجرت کرده و در آن‌جا به زندگی آرامی پرداخته‌اند. البته بسیاری از آن‌ها نیز در حال حاضر با ادامه سنت اجداد جنگجوی خود، به ارتش پیوسته و خدمت نظامی می‌کنند. جامعه برهمن‌های حسینی بیش از ۵۰۰ خانواده عضو دارد که در نقاط مختلف هند، پاکستان و حتی عربستان زندگی می‌کنند. آن‌ها هر ساله به پیروی از سنت گذشتگان و به‌خاطر احترام و تقدس شخصیت امام حسین
(ع) در میان آن‌ها، در کنار مسلمان‌ها به عزاداری مفصل برای سالار شهیدان می‌پردازند.
آیین عزاداری هندوهای حسینی در سوگ امام حسین(ع) و یارانش سیدحسین علی‌جعفری نویسنده و محقق معاصر در گزارشی تحت عنوان «تعزیه‌داری در هند»، به گوشه‌هایی از هم‌دلی و هم‌نوایی هندوها در سوگواری بر سالار شهیدان
(ع) اشاره کرده است.
علی‌جعفری با اشاره به روایات تاریخی بومی که حاکی از سوابق ارتباط مهیال‌ها با خاندان پیامبر و شرکت آنان در انتقام از قاتلان کربلاست می‌نویسد:
«طی ده روزی که من در خلال ماه محرم و اربعین، در جامو سخنرانی‌هایی دربارۀ نمایش مصیبت کربلا کرده‌ام، همیشه می‌دیدم که زنان برهمایی فرقۀ دات، چادرها(یا رداهایی) را به یاد زینب و ام‌کلثوم
(س) به تعزیه‌داران هدیه می‌کردند.
برهمنان حسینی به همراه دستۀ تعزیه به سوی کربلاهای محلی حرکت می‌کردند و پس از اظهار ادب و احترام نسبت به شهیدان کربلا به خانه‌های‌شان بازمی‌گشتند.»
محتویات گزارش فوق، در نوشتۀ محقق و مورخ انگلیسی معاصر، جان نورمن‌هالیستر تایید شده است. هالیستر، فصل یازدهم کتاب خویش «تشیع در هند» را به شرح عزاداری ایام محرم در نقاط مختلف هند اختصاص داده و از شرکت سنی‌ها و هندوها علاوه بر شیعیان در آن سخن گفته است.
حجت‌الاسلام مرحوم علی ابوالحسنی(مُنذِر) نیز در مقاله‌ای با موضوع عزاداری شورانگیز هندوها که توسط فرزند ایشان در خبرگزاری فارس منتشر شده، با اشاره به گزارش‌های بالا می‌افزاید: شمار کثیری از سنیان در مراسم محرم شرکت می‌کنند و تعداد هندوها از آن‌ها نیز افزون‌تر است زیرا از نظر مذهبِ ایشان منعی برای شرکت آنان وجود ندارد. این مراسم و شرح وقایع کربلا، برای هندوان جاذبه دارد و ایشان را متاثر می‌کند. حتی بین کاست‌های اصیل هندو، مردان و زنان نذر می‌کنند که اگر صاحب فرزند پسر شوند، او را چند سال -معمولا سه تا پنج و گاه تمام عمر- به عنوان «پیک» به چاکری عزادران محرم بفرستند. در این روزها آن‌ها نمک و لحوم نمی‌خورند و از تجملات پرهیز می‌کنند. پیک‌ها، زنگ‌های کوچکی دور کمر خود می‌بندند و عمامۀ کوچک مخروطی شکل بر سر می‌نهند و در حالی‌که دم گاوی با خود دارند به عنوان پیک... رفت و آمد می‌کنند. گویند در دربنگا[واقع در شمال ایالت بیهار هند] بیش‌تر اسباب و لوازم مراسم محرم، از آنِ هندوهاست...
در این‌جا نیز به همان نذرهایی که در روزهای محرم ادا می‌شود برمی‌خوریم. زنانی که می‌خواهند صاحب فرزند شوند، خود را جلوی علَم به زمین می‌افکنند و سعی می‌کنند خود را به پرهای طاووسی(که به صورت بادبزن روی علم قرار گرفته) بسایند تا حاجت آن‌ها برآورده شود. کودکانی که در نتیجۀ این نذرها متولد می‌شوند، به نام‌هایی چون حسنه، حسینه، فقیره، فاطمه، بای، ننچیاما و مانند آن خوانده می‌شوند. این کودکان در واقع وقف پیرها هستند و هر سال در روزهای محرم، نذر والدین خود را ادا می‌کنند و در این اوقات، آن‌ها را فقیر می‌خوانند.
جامعه برهمن‌های حسینی، آن‌طور که باید در مجامع عمومی و حتی خود هند شناخته شده نیستند و دلیل این مغفول واقع شدن نیز می‌تواند قابل تامل و تحقیق باشد. در منابع موجود، منابع کافی برای شناخت این گروه در دسترس نیست و در جایی به‌طور مفصل معرفی نشده‌اند.
نویسنده: حمیده بیک‌وردی
