۰۲۱-۷۷۹۸۲۸۰۸
info@jannatefakkeh.com

مساجد، پایگاه تحقق اقتصاد مردمی و مقاومتی

مساجد، پایگاه تحقق اقتصاد مردمی و مقاومتی

مساجد، پایگاه تحقق اقتصاد مردمی و مقاومتی

جزئیات

به بهانه ۱۸ اسفند، سالروز تاسیس کانون‌های فرهنگی مساجد کشور

18 اسفند 1400
در تبیین نقش مساجد در تحقق اقتصاد مقاومتی ابتدا باید به لزوم الگوگیری و بنا کردن اقتصاد مقاومتی بر اقتصاد اسلامی اشاره داشت. اقتصاد مقاومتی، جلوه‏ای از نظام اقتصادی اسلام در آینه زمان و مكان كنونی جمهوری اسلامی ایران است لذا بهره‏گیری از مبانی، ابعاد، نهادها و ابزارهای این نظام جزو لاینفك اقتصاد مقاومتی است. همان‌طور كه مقام معظم رهبری نیز در مقدمه سیاست‏های كلی اقتصاد مقاومتی این‌چنین اشاره فرموده‌اند: ایران اسلامی با استعدادهای سرشار معنوی و مادی از الگوی اقتصادی بومی و علمی برآمده از فرهنگ انقلابی و اسلامی كه همان اقتصاد مقاومتی است، پیروی كند و الگویی الهام‌بخش از نظام اقتصادی اسلام را عینیت بخشد.
علم اقتصاد، با همه مسائل آن در بازار متبلور است و بازار یا سوق، نماد و مظهر فعالیت‌های اقتصادی است. بدون در نظر گرفتن این مفهوم، مفاهیمی مانند عرضه و تقاضا و تعادل قیمت و... معنا پیدا نمی‌‌کند. بازار، در علم اقتصاد به محلی گفته می‌شود که عرضه و تقاضا در آن صورت می‌گیرد و با رویارویی خریداران و فروشندگان، قیمت کالا و خدمات تعیین می‌شود.  اسلام ضمن توجه به بازار، به تبیین شرایط حاکم بر آن پرداخته است تا افرادی که به فعالیت‌های اقتصادی می‌پردازند از این دستورات پیروی کنند. در بازار ایده‌آل مورد نظر اقتصاد اسلامی، افراد باید با توجه به واقعیت‌های جامعه انسانی، تحت تربیت اسلامی، با محوریت قوانین الهی و رعایت اصول اخلاقی فعال باشند.
در زمان‌های گذشته به‌‌‌طور عموم، بازار در کنار مساجد ساخته می‌شد. در مساجد بازار، بیش‌تر بازاریان شرکت داشتند و در این مساجد، اخبار و احکام تخصصی حوزه تجارت و گزارش‌های مربوط به بازار و اوضاع اقتصادی بیان می‌شد. کارکردهای اقتصادی مسجد در صدر اسلام در هر دو جنبه اقتصاد خرد و کلان، متعدد هستند. در این راستا و با ملاحظه تاریخ اسلام و تمدن اسلامی باید گفت از صدر اسلام، پخش کمک‏های مالی میان مسلمانان، گفت‌وگو برای تبادل کالا و خرید و فروش بین بازرگانان و نگه‌داری ثروت امت و بیت‌المال از جمله خدمات اقتصادی مساجد به‌عنوان مراکز ارایه خدمات اجتماعی بود. البته کارکرد اقتصادی مسجد به صورت غیرمستقیم بوده و بیش‌تر از طریق موعظه، نصیحت و بیان احکام خرید و فروش صورت می‏گرفت. تاکیدات رسول مکرم اسلام(ص) و ائمه معصومین(ع) مبنی بر رعایت انصاف و عدالت در انجام عقود و معاملات و انجام کار اقتصادی با هدف رضای خدا و رفع نیازهای مسلمانان، عدم زیاده‏خواهی و امتیازهای مادی و سود فراوان، زمینه‏هایی برای ایجاد فضای رقابتی سالم در امور اقتصادی به وجود می‏آورد. در صدر اسلام، بیش‌ترِ تجار و بازرگانان به محض این که وارد شهرها مى‏شدند به مساجد مراجعه مى‏کردند. با توجه به نقش و محوریت مساجد، حضور این تجار و بازرگانان در مسجد نشان از ورود کالاهاى جدیدى داشت. با اتمام نماز، خریداران کالا وارد بحث و مذاکره براى خرید و فروش یا مبادله مى‏شدند. اگرچه خرید و فروش به‌طور مستقیم در داخل مسجد انجام نمى‏گرفت و هنگام حضور در مسجد، اصل بر محور عبادت و نیایش بود، اما دید و بازدید و گفت‌وگو براى تبادل و خرید کالاها، بعد از انجام اعمال عبادى صورت مى‏گرفت.
هم‌چنین افرادی که در شهر و یا در طول راه مورد اجحاف قرار گرفته بودند جهت اقامه دعوا با ردگیری مساجد به مرکز قضاوت شهر راهنمایی می‌شدند زیرا دکه قضاوت همواره در جنب مساجد برپا بود. هم‌جواری دارالخلافه با مسجد، باز هم نقش اطلاع‌رسانی مساجد را روشن‌تر می‌کرد تا تازه‌واردها برای انجام امور اداری خود از مسجد کمک بگیرند.

در ایجاد نقش برای مساجد در تحقق اقتصاد مقاومتی با توجه به الگوی فوق، باید بر احیای ابعاد احصا شده در نمودار با بهره‌‏گیری از روش‏های نوین و علمی امروزی تاكید و تمركز کرد. باید به این نكته توجه داشت كه هدف اصلی مسجد برای پیگیری مسائل اقتصادی و گسترش اقتصاد اسلامی در فضای جامعه، کمک به بهبود معاش مردم است. زمانی که ما بر مبنای الگوهای اسلامی، فضاهایی را برای امور اقتصادی سامان دهیم این فضاها خود سبب کاهش مشکلات زیربنایی اقتصادی در جامعه می‌شوند.
در حوزه اقتصادی مساجد، راه‏های مختلفی وجود دارد که امکان ارتباط تنگاتنگ را بین کارکردهای مختلف فراهم می‏سازد. مسجد با تقویت دین‌داری و با توجه به فضای معنوی حاکم بر آن، نمازگزاران را به شیوه اسلامی تربیت می‏کند و در نتیجه آنان با پرداخت خمس و زکات به فقیران کمک می‏کنند. هم‌چنین قرض حسن، انفاق و صدقه از ارزش‏ها و نهادهای اقتصادی اسلام است. اجتماع مسلمانان در مسجد، روحیه تعاون و همکاری را افزایش می‏دهد و با پند و اندرز مبلغان دینی، جریان‏های فقرزدایی در سطح جامعه افزایش می‏یابد. ایجاد صندوق‏های تعاونی، قرار دادن صندوق‏‌های صدقه و نگرش هدفمند به آن، شناسایی فقیران آبرومند به وسیله هیات امنا و جمع‌آوری کمک‏‌های نمازگزاران، ایجاد و ساماندهی غرفه‌ها و دكان‌های مسجد و محله و توجه به مدیریت موقوفات نیز از جمله ابعادی است كه در ایفای نقش اقتصادی مساجد، مهم می‏نماید.
در پایان و به عنوان جمع‏بندی باید اذعان داشت، مساجد می‏توانند اصلی‏ترین نقش را در تحقق و حركت به سوی اقتصاد مردمی كه یكی از مهم‏ترین پایه‏‌های نیل به اقتصاد مقاومتی است ایفا کنند.
 
 
 نویسنده: یاسر سلیمانی

مقاله ها مرتبط