بندر آبادان از مهر ۵۹ به مدت یک سال بود که در محاصرۀ کامل قرار داشت. محاصره‌ای که طی آن عراقی‌ها توانسته بودند این بندر استراتژیک را به اندازه ۳۳۰درجه در حصر خود قرار دهند. همۀ تلاش‌شان برای محاصره کامل و اشغال این شهر در این یک سال با ناکامی مواجه شده بود. البته در این مدت، عراقی‌ها مدام شهر را گلوله‌باران می‌کردند و آرامش را از سکنه آن سلب. نیروهای ایرانی نیز در شبیخون‌های متعددی مقابله به مثل می‌کردند و نمی‌گذاشتند عراقی‌ها خواب راحت داشته باشند. اوضاع داخلی هم در این یک سال بحرانی بود. ۹ ماه از این مقطع، فرماندهی جبهه جنگ، تحت مدیریت کسی بود که راهبردش برای جنگیدن با عراق «دادن زمین در ازای گرفتن زمان» بود. بر اساس این راهبرد نه تنها چیزی به دست نیامد که صدها کیلومتر مربع از خاک کشورمان در اختیار دشمن قرار گرفت. با تغییر این مدیریت در ۳۰ خرداد ۶۰ و تحولات گسترده در ساختار نظامی ایران، تلاش برای پس گرفتن اراضی اشغالی کلید خورد که اولین ثمراتش در مرداد و شهریور ۶۰، آزادی نوسود و سوسنگرد بود. اما آن‌چه که باعث خودباوری نیروهای ایرانی و تحیر جهانیان شد، عملیات ثامن‌الائمه در مهر ۶۰ بود.
عملیات شکست حصر آبادان نخستین نبرد زمینی تمام عیار پس از جنگ جهانی دوم بود که یک طرف جنگ با برتری کامل به پیروزی می‌رسید. آن‌چه پیشکش می‌شود، روایت این عملیات از نگاه مطبوعات آن مقطع است.
«نه سپاه به تنهایی می‌تواند جلو برود، نه ارتش. هیچ‌کدام از این‌ها بدون کمک مردم به پیروزی نخواهند رسید.» این جمله امام خمینی به فرماندهان نظامی‌ای بود که نقشه عملیات شکست حصر آبادان را پیش‌شان برده بودند. طرح عملیات قبلی را حسن باقری در اردیبهشت ۶۰ خدمت امام برده بود و سایر فرماندهان در جریان آن قرار گرفته بودند، اما با تغییر مدیریت جنگ و افشای بسیاری از اسرار نظامی توسط بنی‌صدر و رجوی در نیمه مرداد ۶۰، نقشه جدید و البته کامل‌تری توسط داود کریمی تدوین شد تا بر اساس آن، عملیات شکستن محاصره آبادان در ساعت یک بامداد ۵ مهر ۶۰ با نام ثامن‌الائمه و با رمز «نصر من الله و فتح قریب» آغاز شود.
عملیات در سه محور دارخوین، اهواز- آبادان و ماهشهر با ۱۶ گردان از نیروهای سپاه، ۱۳ گردان از نیروهای ارتش و یک گردان از نیروهای ژاندارمری شروع شد. در حالی که نیروهای عراقی ۳۰ گردان بودند، اما عملیات در ساعت ۱۴ ششم مهر به اولین نتایج خود رسید و محاصره آبادان شکست. ضمن این که دو جاده مهم آبادان- اهواز و آبادان- ماهشهر نیز از اشغال نیروهای عراقی خارج شدند.
روزنامه عصر کیهان در صفحه اولِ ششم مهر زیر تیتر «شکست محاصره آبادان راه فتح خونین‌شهر را باز کرد» نوشت: یورش سنگین نیروهای ایران در جبهه آبادان، دشمن متجاوز را تا مسافت ۱۰ کیلومتر از جبهه‌های آبادان و دارخوین عقب راند و به محاصرۀ یک‌ساله شهر قهرمان آبادان پایان داد. نقطه استراتژیک مارد پس از یک سال به تصرف نیروهای ایران درآمد و صدها نفر از مزدوران بعثی طی عملیات متهورانه رزمندگان اسلام در جبهه جنوب به اسارت درآمدند. ناظران نظامی معتقدند که به اسارت درآوردن بیش از ۱۵۰۰ تن از نظامیان عراق توسط ایران، قدرت رزمی عراق را در جبهه جنوب به حد بسیار پایینی تقلیل خواهد داد.
روزنامه اطلاعات نیز در صفحه اول در ستون سخن روز، زیر عنوان «پیروزی، نخستین ثمره هفته جنگ» نوشت: تازه از حریم هفته رسمی جنگ پای بیرون می‌نهادیم که جنگاوران دلیر و مجاهدان راستین اسلام حماسه‌ای شگفت آفریدند. حماسه‌ای که شعر و افسانه نیست، عین واقعیت است. عظمت و اهمیت و درخشش این پیروزی را وقتی بهتر و بیش‌تر درخواهیم یافت که وضعیت ارتش و سپاه و سایر قوای نظامی کشور را از حیث تکیه‌گاه‌های خارجی و قطب‌های جهانی بررسی کنیم و اگر می‌دانیم دوباره بیاد آوریم. در دنیایی که ما زندگی می‌کنیم، می‌گویند ایستادگی در برابر یکی از دو قطب اصلی قدرت جهانی بدون تکیه بر قطب مقابلش میسر نیست. ما در همین دنیا، امروز کاری کرده‌ایم که هر دو قطب عالم امکان را به شگفتی و ابهام و تامل کشانده‌ایم.
این روزنامه در صفحه دوم ششم مهر خود پیام امام خمینی
(ره) را هم درج کرد و نوشت: تیمسار سرتیپ فلاحی، تیمسار سرتیپ ظهیرنژاد و جناب آقای محسن رضایی ایدهم‌الله‌تعالی. تلگراف شما در خصوص فتحی بزرگ که خداوند تعالی نصیب ارتش و پاسداران و سایر نیروها کرد واصل گردید. اینجانب این پیروزی بزرگ را به فرماندهان و تمامی سربازان ارجمند و سپاهیان نیرومند تبریک می‌گویم. امید است این سرافرازی‌ها را که برای اسلام و میهن فراهم می‌کنند، منظور نظر مبارک ولی‌الله‌الاعظم بقیه‌الله ارواحنا‌له‌الفداه باشد و آخرین پیروزمندی را که بیرون راندن نیروهای متجاوز کافر از سرزمین‌های میهن‌مان است، ملت شریف به‌زودی مشاهده کند.
کیهان در کنار گزارش مفصل خود از این عملیات غرورآفرین، اطلاعیه مشترک سپاه و ارتش را منتشر کرد «بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم. انا فتحنا لک فتحا مبینا. نیروهای پیرو مکتب و رزمندگان جمهوری اسلامی ایران، متشکل از لشکر حماسه‌آفرین ۷۷ خراسان و جان‌برکفان سپاه، تقویت شده به وسیله عناصری از نیروی زمینی که بنا به ضرورت‌های عملیاتی نام آنان قابل افشا نیست و عقابان تیزپرواز هوانیروز و نیروی هوایی و بسیج مردمی و فداییان اسلام و ژاندارمری و یگان‌های زیر امر، با پشتیبانی موثر توپخانه‌های مستقر در منطقه، سحرگاه امروز(دیروز) تکِ سرنوشت‌ساز خود را در اجرای فرمان امام امت برای در هم شکستن محاصره آبادان به اجرا درآوردند که همه مناطق اشغالی، با پایمردی به تصرف یگان‌های پرتوان ارتش و برادران پاسدار درآمد.»
گزارش جشن و شادی مردم آبادان و اهواز، به‌محض خبر پیروزی رزمندگان از رادیو، در صفحه سه روزنامه کیهان از دیگر بخش‌های این گزارش تاریخی بود: «شور و شعف خاصی آبادان را فراگرفت. رزمندگان اسلام که فاتحانه از خطوط مقدم جبهه‌های نبرد حق علیه باطل بازمی‌گشتند، انگشتان خود را به علامت پیروزی بلند می‌کردند و چراغ‌های اتومبیل خود را روشن نگه‌‌می‌داشتند. رادیو اهواز از ساعات اولیه صبح دیروز، برنامه‌های عادی خود را قطع و به همین مناسبت به پخش سرودهای انقلابی پرداخت. شهر مقاوم اهواز غرق در شادی و سرور شد و مردم این شهر، ضمن تبریک و روبوسی به‌خاطر این پیروزی بزرگ در خیابان‌های شهر به رقص و پایکوبی پرداختند و با نقل و شیرینی از یکدیگر پذیرایی کردند. شب گذشته نیز در ساعت ۲۱ به میمنت و مبارکی این پیروزی غرورآفرین، مردم اهواز همصدا با دیگر هموطنان خود ندای الله‌اکبر سر دادند.»
صدام برای فرار از شکست بزرگ و مفتضحانه‌ای که خورده بود و نیز برای فریب افکار عمومی دست به دامان نیروهای ویژه‌اش شد تا بلکه با چند پاتک بتواند دوباره به شرایط قبل از عملیات بازگردد. هم‌زمان به تلویزیون عراق هم دستور داد فیلمی از سال گذشته آبادان را که نشان می‌دهد نیروهای عراقی در آن حضور دارند پخش کند. تلویزیون عراق با پخش این فیلم می‌خواست کمی از تاثیر منفی شکست بزرگ نیروهای عراقی را در روحیه مردم خود از بین ببرد.
روزنامه جمهوری اسلامی که با تیتر «کمر ارتش بعث شکست» به استقبال این پیروزی بزرگ رفته بود در صفحه دوم خود از ترفند دیگر صدام برای خروج از بحران خبر داد. این روزنامه نوشت: «عوامل بعث شایع کرده‌اند با بازپس گرفته شدن این سرزمین‌ها، حکومت اسلامی سران عشایر ساکن منطقه را محاکمه و تنبیه خواهد کرد.» در این گزارش آمده، صدام ضمن این اقدامات، اعلامیه‌هایی نیز در برخی مناطق منتشر کرد مبنی بر این که «عراق آماده است زمین‌هایی که در جنگ تصرف کرده به ایران بازپس دهد تا شرایط مناسب برای رشد، توسعه، پیشرفت و استقلال واقعی آن مناطق فراهم شود.» البته صدام چنین اعلامیه‌هایی را فقط در مناطق مرزی منتشر کرد و از پخش آن‌ها در خاک خود و برای افکار عمومی عراق خودداری کرد.
پس از عملیات ثامن‌الائمه، نوار پیروزی‌های ایران ادامه یافت و صدام در نبردهای آبان۶۰، اسفند، فروردین و اردیبهشت۶۱ و... شکست‌های مفتضحانه دیگری را متحمل شد. شکست‌هایی که برای آن‌ها دیگر نمی‌توانست به مردمش دروغ بگوید.
نویسنده: محمد گرشاسبی
