اشاره: انقلاب اسلامی با مجاهدت‌های مردان و زنانی از خودگذشته به ثمر نشست،‌ اکنون برای حفظ دستاوردهای این انقلاب، نیاز به یک بازوی نظامی احساس می‌شد که حامل پیام خون‌‌های ریخته باشد... و این چنین، با درایت پیر فرزانه انقلاب، خمینی کبیر^(ره)، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی متولد شد.
هدف از این سطور بررسی خلاصه و اجمالی است از تشکیل لشکر۱۰ سیدالشهدا^(ع) که به‌طور اخص به واکاوی عملکرد این یگان می‌پردازد؛ یگانی که خود جزئی از بدنه سپاه است.


سپاه پاسداران در بدو تأسیس در تهران از لحاظ تشکیلاتی در گردان‌هایی نه‌گانه خلاصه می‌شد که بعد از کادرسازی و آموزش نیروها به صورت مستقل اقدام به انجام مأموریت‌هایی در سطح کشور می‌کردند. اولین حضورها در ماه‌های اول انقلاب اسلامی، در کردستان و مقابله با تجزیه‌طلبان داخلی بود که با حمایت‌های خارجی و با هدف به آشوب کشیدن مناطق کردنشین، فریاد تجزیه‌طلبی سر داده بودند. به فاصله کم، موارد مشابهی در گنبد، قشقایی‌های فارس، غائله آمل و درگیری چریک‌های فدایی سیستان و بلوچستان و خلق‌عرب در خوزستان پیش آمد. بدنه انقلابی سپاه هرچند جوان و کم‌‌آزموده بود، اما با شور و از خودگذشتگی و با پتانسیل بالفعل مذهبی، اقدام به رفع این فتنه‌ها کرد.
با شروع تجاوز عراق به خاک جمهوری اسلامی ایران در ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ (که طبق اسناد از ماه‌ها قبل آغاز شده بود) این نیاز در سپاه احساس شد که چارت سازمانی از لحاظ ساختاری باید گسترش پیدا کند. اقدام به ایجاد تیپ‌ها، لشکرها و یگان‌ها‌ی سپاه در مناطق مختلف کشور و تولد تیپ۲۷ محمد رسول‌الله^(ص) در تهران، پاسخ به این نیاز بود. هرچند هنوز آزمون و خطا مهم‌ترین شیوه پیشبرد امور بود، اما به هر تقدیر کار به پیش ‌رفت تا سال ۱۳۶۱، سالی که بخش عمده‌ای از سرزمین‌های اشغالی میهن‌اسلامی از تسلط ارتش عراق آزاد ‌شد. تا این تاریخ، استعداد نیروهای سپاه پاسداران تهران که تحت فرماندهی سپاه منطقه۱۰ کشور قرار داشت در قالب تیپ۲۷ محمد رسول‌الله^(ص) بود که در مأموریت‌های مختلف از جمله عملیات فتح‌المبین در منطقه عمومی شوش و دشت عباس در شمال جلگه خوزستان شرکت داشت. بعد از فتح‌المبین، طبق تصمیم ستاد کل فرماندهی سپاه و با حکم فرماندهی سپاه منطقه ۱۰ کشور از دل تیپ۲۷ محمد رسول‌الله^(ص) تیپ۲۱۰ سیدالشهدا^(ع) پا به عرصه وجود می‌گذارد و این مأموریت بر عهده شهید محسن وزوایی گذاشته می‌شود. عقبه این تیپ در جوار پادگان دوکوهه، نزدیک شهر اندیمشک که محل استقرار تیپ۲۷ محمد رسول‌الله^(ص) بود تعیین می‌شود و پی‌ریزی تیپ در ابتدای عملیات الی‌بیت‌المقدس شکل می‌گیرد. بنا بر تصمیم فرماندهان وقت تیپ۲۷ محمد رسول‌الله^(ص) و کادر تیپ۲۱۰ سیدالشهدا یعنی سرداران؛ جاویدالاثر حاج‌احمد متوسلیان، شهید محمدابراهیم همت، شهید محسن وزوایی و شهید اصغر رنجبران، ادغام تیپ۲۷ و تیپ۲۱۰ صورت می‌گیرد و این دو به صورت مشترک، تحت عنوان تیپ۲۷ محمد رسول‌الله^(ص) در عملیات الی‌‌بیت‌المقدس اقدام به پیشروی به سوی اهداف از پیش تعیین‌شده می‌کنند. در این عملیات سردار شهید محسن وزوایی که فرماندهی گردان حبیب بن مظاهر را برعهده داشت به شهادت می‌رسد. عملیات الی‌بیت‌المقدس به ثمر می‌نشیند و حدود ۵۰۰ کیلومتر از اراضی اشغالی میهن اسلامی آزاد می‌شود. تیپ۲۷ محمد رسول‌الله^(ص) طبق دیدگاهی که در آن زمان وجود داشت جهت مقابله با تجاوز رژیم صهیونیستی به جنوب لبنان اعزام می‌شود و در آن اعزام، حاج احمد متوسلیان؛ فرماندهی تیپ۲۷ محمد رسول‌الله^(ص) که مشاور نظامی سفارت ایران بود به همراه سه تن از همراهانش به اسارت نیروهای شبه ‌نظامی درمی‌آیند که تاکنون اطلاعی از سرنوشت آن‌ها در دست نیست.
زمان به شهریور ۱۳۶۱ می‌رسد و مجدداً تصمیم به احیای تیپ سیدالشهدا گرفته می‌شود. این بار فرماندهی آن به سردار شهید حاج علی موحددانش سپرده می‌شود، اما با نام تیپ۱۰ سیدالشهدا^(ع) که به لحاظ چارت سازمانی، متشکل از چهار گردان قمربنی‌هاشم^(ع)، حضرت قاسم بن الحسن^(ع)، حضرت علی‌اکبر^(ع) و حضرت علی‌اصغر^(ع) و یگان‌های ادوات،‌ پدافند، مهندسی، بهداری، مخابرات و ستاد فرماندهی بود.
تیپ از تهران به اسلام‌آباد غرب در باختران (کرمانشاه) و پادگان الله‌اکبر عزیمت می‌کند و اولین مأموریت رسمی تیپ ۱۰ سیدالشهدا در عملیات مسلم بن عقیل، پدافند منطقه سومار تعیین می‌شود.
سازماندهی تیپ، آموزش عملی و استخوان‌بندی آن در دوران تصدی شهید موحددانش صورت می‌گیرد و در آخر سال ۱۳۶۱ به صلاحدید فرماندهان سپاه، مأموریت هدایت تیپ به شهید کاظم نجفی‌رستگار منتقل می‌شود و این تا آبان‌ ۱۳۶۳ ادامه می‌یابد. در این فاصله، تیپ۱۰ سیدالشهدا قوام یافته و از حالت پدافندی به آفندی تغییر سازمان داده است و عملیات‌های سرنوشت‌سازی چون والفجر مقدماتی و والفجر۱ در منطقه فکه، والفجر۲ در منطقه حاج‌عمران عراق، والفجر۴ در منطقه پنجوین و عملیات خیبر در جزایر مجنون را پشت‌سر می‌گذارد. این‌ها باعث شد که این تیپ به عنوان یکی از تیپ‌های برتر عملیاتی شناخته شود. در آبان‌ ۱۳۶۳ فرماندهی تیپ به محمد خزایی انتقال می‌یابد و تیپ با همین شرایط در زمستان ۱۳۶۳ در عملیات بدر در منطقه شرق دجله به عنوان نیروی احتیاط عمل می‌کند. سال۱۳۶۴ که از راه می‌رسد، جنگ به مرحله‌ای حساس وارد می‌شود. در خرداد همین سال، سردار علی فضلی به فرماندهی تیپ انتخاب می‌شود که تا بهمن سال ۱۳۷۶ استمرار می‌یابد. سال ۱۳۶۴ برای تیپ۱۰ سیدالشهدا با عملیات بزرگ والفجر۸ در فاو عراق به پایان می‌رسد. سال جدید، تحولی نو برای تیپ سردار علی فضلی و توانمندی کادر عملیاتی آن به همراه دارد. با موافقت فرماندهی کل سپاه؛ آقای محسن رضایی، سازمان تیپ به لشکر ارتقا می‌یابد.
از این پس لشكر۱۰ سیدالشهدا قدرتمندتر از پیش اقدام به اجرای ماموریت‌های محوله می‌كند كه قاعدتاً اولین آن عملیات كربلای۱ در مهران است كه با دفاع متحرك عراق و به تلافی تصرف جزیره فاو و عملیات والفجر۸ به اشغال دشمن درآمد. مهران با همت جوانان سپاهی و بسیجی خصوصاً نیروهای پرتوان لشكر۱۰سیدالشهدا آزاد شد و قلب امام شاد شد. در این سال دو عملیات مهم دیگر در جنوب به وقوع پیوست كه لشكر۱۰ سیدالشهدا در عملیات اول یعنی كربلای۴ در منطقه ابوخصیب، فرصت ورود به عملیات را نیافت، اما در عملیات كربلای۵ با تمام قدرت وارد كارزار شد و در شب اول عملیات، دژ شلمچه و روز بعد با مجاهدت‌های نیروهای دلاور لشكر و با تقدیم مجروحین و شهدای فراوان موفق به تصرف سنگرهای هلالی یا اصطلاحاً نونی عراق در منطقه شلمچه شد. لشكر به‌طور همه جانبه در صحنه حضور پیدا کرد؛ حتی در مرحله چهارم عملیات، كادر اداری و ستادی لشكر نیز وارد کارزار شدند. در این عملیات علاوه بر نیروهای عادی، بسیاری از كادر لشكر نیز به شهادت رسیدند. حضور پایدار و مستمر لشكر تا آخر جنگ، بسیار چشم‌گیر و مورد توجه بود. لشكر بعد از عملیات بیت‌المقدس۲ به علت خدمات ارزنده‌اش به زیارت حضرت امام روح‌الله^(ره) نائل شد. در این عملیات، طراحی و نصب پل نفررو بر روی رودخانه چولان در ژاژیله در ارتفاعات ماووت عراق بر عهده لشكر۱۰ سیدالشهدا قرار گرفته بود كه با موفقیت به انجام ‌رسید. این لشكر با تقدیم حدود ۴۰۰۰ شهید در طول جنگ، سهم بسزایی در حفظ دستاوردهای انقلاب بر دوش داشت و توانایی‌هایی خود را در دوران جنگ تحمیلی به خوبی نشان داد.
در پایان، نام عملیات‌هایی كه لشكر ۱۰سیدالشهدا در آن شركت داشته ذكر می‌شود، باشد كه این مطلب در حد وسع خود توانسته باشد گوشه‌ای از زحمات و ایثارگری‌های رزمندگان این لشكر را به تصویر بکشد:
والفجر مقدماتی، ۱، ۲ و ۸، خیبر، بدر، عاشورای۳، سیدالشهدا، كربلای۱، ۲، ۴، ۵، ۸ و تكمیلی ۵، نصر۴، بیت المقدس۲، ۳ و۶ و الغدیر.

نویسنده: مسعود باقری