تصور شما از مین چیست؟ جسمی کوچک و سخت با خاصیت انفجاری که از دید قربانیانش پنهان است. ماده منفجره‌ای که در مسیر حرکت نیروهای مقابل کاشته می‌شود تا با گرفتن تلفات و خسارات، آن‌ها را از نبرد بازدارد. مین ضد نفر، مین ضد تانک، مین والمری، مین گوجه‌ای، مین سوسکی و...
آیا تا به حال اسمی از مین دریایی به گوش‌تان خورده؟ آیا می‌دانید مین‌هایی وجود دارند، صدها برابر بزرگ‌تر و مخرب‌تر از آن‌چه تا الان دیده‌ و شنیده‌اید؟ مین‌هایی غوطه‌ور در آب که مامور به توقف و انهدام کشتی‌ها و ادوات جنگی دریایی هستند. مین‌هایی که امروز کابوس شناورهای قدرتمند آمریکایی در آب‌های خلیج فارس شده‌اند.
برای آشنایی با این مین‌ها و نحوه کارکرد‌شان تا پایان این گزارش صبوری کنید.


مین‌های دریایی بسته‌های انفجاری قدرتمندی هستند که از جمله خطرناک‌ترین و در عین حال ساده‌ترین و ارزان‌ترین تسلیحات دریایی به شمار می‌آیند. مین‌ها می‌توانند با اختفا در زیر سطح آب یا در بستر دریاها، مدت‌های طولانی منتظر طعمه‌های خود باشند و در نهایت به آنان ضربه بزنند.
مین‌های دریایی در سه نوع ثابت، پیشران‌دار و متحرک ساخته می‌شوند. هم‌چنین نحوه فعال شدن آن‌ها به سه دسته مغناطیسی، صوتی و مکانیکی(تماسی) تقسیم می‌شود.

مین‌های ثابت
این نوع از مین‌ها پس از کار گذاشتن ثابت بوده و در صورت نزدیک شدن طعمه یا برخورد با آن، در محل خود منفجر می‌شوند.
اولین دسته از مین‌های ثابت مین‌های باتُم(bottom) نام دارند. مین‌هایی کف‌خواب و عمدتا از نوع مغناطیسی که پس از به آب‌اندازی در کف دریا قرار گرفته و منتظر اثرات مغناطیسی طعمه می‌مانند.
دومین‌ گروه، مین‌های مورِد(moored) هستند. مین‌هایی لنگردار که لنگرهای آن پس از به آب‌اندازی آزاد شده و کف دریا قرار می‌گیرند. قسمت انفجاری مین نیز به صورت شناور و در زیر سطح آب پنهان می‌ماند. این مین‌ها اغلب از نوع تماسی هستند و با کوچک‌ترین ضربه به شاخک‌های‌شان فعال می‌شوند.
سومین شاخه، مین‌های دریفتینگdrifting)) هستند. مین‌هایی تماسی و شناور روی سطح آب که هیچ‌گونه اتکایی نداشته و همراه جریان آب حرکت می‌کنند و می‌توانند برای شناورهای خودی هم دردسرساز شوند. این مین‌ها در عوض، ساده و ارزان‌تر از بقیه مین‌ها هستند.
چهارمین دسته که در حقیقت زیرمجموعه دسته سوم هستند، مین‌های ساب سِرفیس دریفتینگSub surface drifting)) هستند. این مین‌ها همانند مین‌های شناورند، اما به صورت غوطه‌ور در زیر سطح آب حرکت می‌کنند تا استتار شوند.

مین‌های پیشران‌دار
این نوع از مین‌ها در بستر دریا کار گذاشته و استتار بصری و مغناطیسی می‌شوند. به محض تحریک حسگر‌های صوتی یا مغناطیسی، پیشران مین فعال شده و بسته به نوع هدف‌یابی، طعمه خود را شکار می‌کند.
اولین دسته از مین‌های پیشران‌دار، مین‌های استرایت رایزر(straight riser) هستند. این مین‌ پس از تحریک حس‌گر و فعال شدن، صرفا به صورت عمودی به سطح آب صعود می‌کند و هیچ نوع قابلیت هدف‌گیری ندارد.
دسته دوم، مین‌های اِیمِد(aimed) هستند. این مین پس از تحریک حس‌گر و فعال شدن، موقعیت تحریک را شناسایی می‌کند و مستقیما به سمت آن می‌رود.
دسته آخر نیز مین‌های هومینگhoming) ) هستند. این مین پس از تحریک و فعال شدن، هدف را مانند یک اژدر شناسایی کرده و با آشیانه‌یابی فعال یا غیرفعال هدف را دنبال می‌کند.

مین‌های متحرک
این نوع مین‌ها توسط زیردریایی یا شناورهای زیرسطحی بدون سرنشین در محل‌های تردد شناورهای دشمن کار گذاشته می‌شوند و اغلب از نوع مغناطیسی یا صوتی هستند. زیردریایی‌ها می‌توانند با اختفا به طعمه‌ها نزدیک شده و در فواصل مطمئن مین‌‌گذاری کنند. برخی از انواع مین‌های متحرک شبیه اژدرها، از تیوب پرتاب اژدر زیردریایی رها می‌شوند و برخی دیگر در بیرون زیردریایی حمل می‌شوند.
مین‌های دریایی همانند آهن که در میدان مغناطیسی کره زمین قرار گرفته باشند به مرور زمان، خاصیت مغناطیسی پیدا می‌کنند. یک کشتی هم که در آن آهن به کار رفته به مرور زمان آهن‌ربا می‌شود. عملکرد یک مین دریایی به گونه‌ای است که خاصیت آهن‌ربایی کشتی بر آن اثر گذاشته و فرمان انفجار صادر می‌شود. در یک مین دریایی، عقربه‌ای مغناطیسی قرار داده‌اند که هنگام عبور کشتی از بالای آن، عقربه تحت تاثیر قرار گرفته و مین از زیر دریا به سطح می‌رسد و سپس منفجر می‌شود.

مین‌های دریایی ایرانی
جنگ تحمیلی به ماه‌های پایانی خود رسیده بود که ناوگان دریایی ارتش آمریکا برای حمایت از رژیم صدام، مستقیما وارد جنگ با ایران در خلیج فارس ‌شد. در کش و قوس این درگیری‌ها یک ناو آمریکایی با یک مین دریایی برخورد کرد و دچار سانحه ‌شد. امروز ایران به عنوان یکی از نیرومندترین قدرت‌های نظامی منطقه، هزاران مین دریایی پیشرفته و هوشمند در اختیار دارد که به گفته منابع غربی به چالشی برای نیروهای آمریکایی تبدیل شده‌ و ابزار دفاعی بسیار مناسبی در بستر دریا برای ایران هستند.
به گزارش مرکز مطالعات بین‌المللی و استراتژیکی آمریکا نیروهای نظامی ایران بین دو تا سه هزار مین دریایی هوشمند در اختیار دارد که وزن هرکدام به ۳۰۰ کیلو می‌رسد. به گزارش این مرکز معتبر آمریکایی، مین‌های ایرانی تهدیدی جدی برای ناوهای هواپیمابر آمریکایی در خلیج فارس و به‌ویژه تنگه هرمز هستند. هرکدام از این مین‌ها در صورت انفجار می‌توانند یک سوراخ بزرگ در بدنه ناو هواپیمابر آمریکایی ایجاد کنند و باعث غرق آن شوند.
پایگاه تحلیلی آمریکایی اِکسامینر در گزارشی صراحتا اعلام می‌کند که آمریکا توانایی مقابله با مین‌های دریایی ایران را ندارد. این وب‌سایت بیان می‌کند آمریکا تنها چهار کشتی مین‌زدا و دو اسکادران بالگرد دارد که توانایی مقابله با این تهدید را ندارند.
سرمایه‌گذاری در حوزه مین‌های دریایی از سال‌های ابتدایی دهه ۶۰ آغاز شد و بعدها سپاه پاسداران با جدیت این موضوع را دنبال کرد. دریادار فدوی اخیرا در جمع فرماندهان سپاه اعلام کرد که نیروی‌دریایی از مدرن‌ترین مین‌های دریایی بهره‌مند است و اذعان کرد که این توانمندی به حدی است که حتی در تصور آمریکایی‌ها هم نمی‌آید.

نویسنده: فاطمه دوست‌کامی