بامداد اول مهر ماه ۵۹ بود. هنوز مردم شهرهای بزرگی چون تهران، اصفهان، تبریز، همدان و... در شوک بمباران ۳۱ شهریور بودند؛ بمبارانی که زندگی عادی مردم را مختل کرده و ترس و وحشت به ارمغان آورده بود. همه امیدها به سمت نیروی هوایی بود. با وجود کودتای ناکامی که دو ماه قبل، از جانب برخی خلبانان علیه تهران صورت گرفته بود، اما هنوز مردم نیروی هوایی را انقلابی‌ترین نهاد ارتش می‌دانستند.
«معاونت عملیات»های پایگاههای نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران با دستور فرمانده نیروی هوایی سرتیپ جواد فکوری، شبانه مشغول برنامه‌‌ریزی برای اجرای عملیات «البرز»
شدند و طرح عملیات را در واپسین دقایق شامگاه ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ آماده کردند
. منطقه عملیات نیز سرتاسر خاک عراق را در حد فاصل مدار ۳۰ درجه شمالی یعنی جنوبی‌‌ترین مدار در خاک عراق تا شمالی‌ترین مدار آن که ۳۷ درجه شمالی است شامل می‌‌شد
. اهداف عملیات البرز پایگاههای هوایی، مخازن سوخت و مهمات، پالایشگاه‌‌ها، آشیانه هواپیماها، پناهگاه‌‌های تعمیرات و نگه‌داری هواپیما، باندهای پروازی، رادارهای هدایت‌کننده هواپیماهای جنگی، برج‌های مراقبت و مراکز مخابراتی عراق تعیین شدند.
نام عملیات «کمان ۹۹» گذاشته شد که نمادی از فرستادن آتش خشم ملت ایران به سوی متجاوز باشد به این معنی که تیری در چله‌کمان گذاشته و تا دوردست‌‌ترین نقاط عراق رها شود تا یادآور آرش کمان‌گیر باشد. عدد ۹۹ نیز از شمار صفحه‌های طرح عملیاتی البرز گرفته شده بود
. برای اجرای این طرح، خلبانان در هر پایگاه به فرماندهی فراخوانده شدند و تا صبح برنامه پروازی، نوع مأموریت و تعیین اهدافی که باید منهدم شوند را بررسی کردند
. زمان عملیات، همزمان با طلوع آفتاب در سرزمین عراق انتخاب شد تا نور خورشید صبحگاهی کار هدف‌گیری را برای پدافند هوایی عراق مشکل سازد
. خدمه فنی تا صبح بیدار بودند تا بمبهای ام.ک.۸۲، ام.ک.۸۳، ام.ک.۸۴، بمبهای خوشه‌ای و نیز موشک‌های ماوریک، حرارتی و راداری را بر روی جنگنده‌‌ها بار کنند
. ساعت ۶ و نیم به وقت بغداد، مردم با صدای پدافندها سراسیمه از خواب بیدار شدند. آن روز صبح پدافندها قبل از آن که آژیر خطر مردم را متوجه حمله هوایی کند، خبر دادند که جنگ برای مردم بغداد نیز آغاز شده است.
آفتاب نزده با ابلاغ رمز کمان ۹۹ به پایگاههای هوایی، نخستین عملیات نیروی هوایی ارتش در جنگ ایران و عراق آغاز شد
. ۲۰۰ فروند هواپیمای جنگنده شکاری بمب‌افکن از فرودگاه‌های نظامی کشور برخاستند برای پاسخ به تجاوز۱۵۰ فروند هواپیمای جنگی عراق که یک روز قبل، فرودگاه‌ها و مراکز نظامی ایران را بمباران کرده بودند. از این ۲۰۰ فروند ۱۴۰ فروند وارد آسمان عراق شدند و فرودگاه‌ها، مراکز نظامی، ستون‌های نظامی و هم‌چنین محورهای مواصلاتی نیروهای پیاده عراق و بخشی از نیروهای عراقی را که وارد خاک ما شده بودند بمباران کردند.
در ساعت مقرر، تانکرهای هوایی سوخت‌رسان در محل ملاقات حضور پیدا کردند. ابتدا فانتومهای اف۴ پایگاه همدان به پرواز درآمدند و بدون سوختگیری هوایی به اهداف خود حمله کردند.
دو دقیقه بعد از آنها هشت فروند اف۴ پایگاه تهران پرواز کردند و با سوختگیری هوایی، به اهداف خود یورش بردند. هر فانتوم حامل شش بمب
ام.ک.
82، چهار بمب و موشک‌های راداری بود و به همراه یک فروند فانتوم شناسایی به قصد بمباران پایگاه هوایی الرشید در جنوب بغداد و فرودگاه بین‌المللی بغداد به پرواز درآمدند
. فانتومهای پایگاه بوشهر، گروه پروازی بعدی بودند که باید پرواز می‌کردند. آنها نیز با سوختگیری هوایی به اهداف خود حمله کردند. پایگاه بوشهر که تا به آن روز، پرواز ۴۰ فروند اف۴ را با هم تجربه نکرده بود، آماده بود. هواپیماها بر روی باند پرواز قرار گرفتند و یکی پس از دیگری پرواز کردند و پس از سوختگیری هوایی، به سمت اهداف حرکت کردند.
در همین زمان هم اف۵(تایگر)های پایگاههای تبریز و دزفول به پرواز درآمدند و اهداف خود را بمباران کردند. چند دقیقه بعد اف۱۴(تام کَت)ها نیز از پایگاههای تبریز و دزفول برخاستند و کار پشتیبانی عملیاتی را از پشت مرزها به عهده گرفتند.
قبل از ورود به خاک عراق، فانتوم‌ها به دو دسته تقسیم شدند و با کم کردن ارتفاع از مرز گذشتند و وارد خاک عراق شدند. وقتی به بغداد رسیدند، پدافند عراق که از حمله آگاه شده بود آسمان بغداد را به گلوله بسته و دودهای ناشی از آن آسمان را پوشانده بود.
از سوی دیگر به خاطر این که جنگنده‌های نیروی هوایی ایران اولین عملیات بزرگ‌شان بود، بین خلبانان ایرانی در آسمان بغداد ناهماهنگی به وجود آمده بود؛ به شکلی که وقتی هواپیماهای پایگاه بوشهر به آن‌جا رسیدند، هواپیماهای دیگر از ارتفاع بالاتر در حال بمباران بودند که خلبانان پایگاه بوشهر با مانورهایی، خود را در امان نگه‌داشته و اهداف مورد نظر را بمباران کردند
. البته پیش از ورود جنگنده‌های ایرانی به آسمان بغداد، مأموریت‌های
SEAD یا عملیات ضد پدافند هوایی
قبل و همزمان با ورود بمبافکنها به خاک عراق انجام شد تا رادارها و پدافندهای مناطقی که قرار بود به آنها حمله شود، از سر راه بمبافکنها برداشته شوند. با انجام این کار برتری کامل هوایی از آن خلبانان نیروی هوایی شد و این باعث شد توان دشمن به میزان قابل توجهی کاهش پیدا کند
. خلبانان نیروی هوایی به سمت اهداف خود در پایگاه الرشید، فرودگاه بغداد، فرودگاه بصره، مجتمع پتروشیمی بصره، تأسیسات نفتی فاو و مراکز نظامی کوت، بصره، شعبیه، موصل، کرکوک و بسیاری نقاط دیگر یورش بردند و تمام بمبهای خود را بر روی اهداف ریختند که در نتیجه آن باند فرودگاه‌ها، تأسیسات و ماشین‌آلاتی که در آنها قرار داشتند، خسارات قابل توجهی دیدند
. با این که جنگنده بمب‌افکن‌های نیروی هوایی ایران هیچ‌گاه مناطق مسکونی را بمباران نکردند، اما حمله هوایی از سوی کشوری که تبلیغات صدام آن را از پیش شکست خورده اعلام کرده بود، زندگی بغدادی‌ها را از حالت عادی خارج کرد. آن روز و آن شب و روزهای بعد، بغدادی‌ها گوش به رادیو داشتند؛ به مارش نظامی و به بیانیه‌های ارتش. شب هنگام هم تمرین آژیر «سه بار متوالی» در شهر بغداد انجام شد تا مردم با این آژیرها آشنا شوند.
۱۳۷ فروند از ۱۴۰ فروند جنگنده، سالم به پایگاههای خود بازگشتند. دو فروند فانتوم هم به علت کمبود سوخت نتوانستند به پایگاه‌ها برسند و مجبور شدند در فرودگاه خرم‌آباد و پل‌دختر فرود بیایند. یک فروند نیز که هدف پدافند بصره قرار گرفته بود توانست خود را سالم به آسمان ایران برساند و مجبور به فرود اضطراری در فرودگاه اهواز شد.
تلویزیون اسرائیل اعلام کرد: نیروی هوایی عراق در همان هفته اول مهر برای این که جنگنده بمب‌افکن‌های روسی، هواپیماهای ترابری و یک جت بویینگ آمریکایی را از تیررس هواپیماهای ایرانی در امان نگه‌دارد، بسیاری از آنها را به نزدیکی مرز اردن منتقل کرد.
نویسنده: محمد گرشاسبی
