پرزیدنت بنی‌صدر

در زمانی که این شماره از مجله فکه به زیور طبع آراسته و حالا منتشر شده است، ۹ ماه از ۴۱ سالگی انقلاب اسلامی ایران، نخستین انقلاب پیروز و به ثمر رسیده تاریخ شیعیان گذشته است و این فراز مهم تاریخ اسلام در پنجمین دهه خود قرار گرفته. انقلابی که در عمر خود فرازونشیب‌هایی داشته و از گردنه‌های بس خوفناکی گذشته و توفان‌ها و سیلاب‌هایی را پشت سر نهاده و به کوری چشم بدخواهان جوانی را گذرانده و در آستانه میانسالی است. سرگذشت انقلاب اسلامی ایران که هر روز آن به اندازه عمر یک ملت گذشته، دستخوش جریان‌ها و اتفاقات و رویدادهایی بوده که هرکدام به اندازه مثنوی هفتاد من کاغذ سخن در کنه ذات خود دارند. داستان‌هایی که هرکدام جای بسی تحلیل دارند و تبیین‌شان به کرسی‌های اختصاصی در کالج‌ها نیازمند است. آن‌چه که در ماهنامه فکه به شما پیشکش می‌شود خلاصه نقل داستان‌های این انقلاب است. داستان‌هایی خواندنی که تجدید خاطره‌ای است برای گذشتگان، بازخوانی است برای نسل حاضر و میراثی است برای آیندگان.
 
ابوالحسن بنی‌صدر پسر آیت‌الله صدر در سال ۱۳۴۳ به فرانسه مهاجرت کرد تا آن‌جا دکترای اقتصاد خود را از دانشگاه سوربن بگیرد. او در پاریس در کنار تحصیل، به فعالیت سیاسی و نوشتن کتاب هم می‌پرداخت. از جمله مطالبی که او در سال ۱۳۵۵ به رشته تحریر درآورد مقاله‌ای با عنوان «منافقان زمانه ما» درباره تغییر ایدئولوژی سازمان مجاهدین خلق بود. بنی‌صدر در واقع نخستین کسی بود که لقب «منافق» را به مجاهدین خلق داد.
دو سال بعد که امام خمینی از نجف به پاریس مهاجرت کرد، بنی‌صدر سعی کرد خود را به امام نزدیک کند تا بلکه بتواند در حلقه یاران امام جای بگیرد. او به دهکده نوفل‌لوشاتو رفت تا به دلیل داشتن تسلط به زبان انگلیسی و فرانسه مترجم مصاحبه‌های امام شود. ابوالحسن بنی‌صدر از این فرصت استفاده کرده و خودسرانه خودش را سخنگوی امام معرفی کرد.
در پرواز اول فوریه همراه امام سوار هواپیمای ایرفرانس شد تا برگی از تاریخ انقلاب اسلامی شود و سه روز پس از ورودش به ایران به عنوان سخنگوی امام در دانشگاه صنعتی شریف سخنرانی کرد. شیوه سخنرانی‌ او همواره مملو از کنایه‌ها، نقدها و لحن حق‌به‌جانب بود که باعث می‌شد سخنرانی‌هایش جذاب‌تر شود. جذابیتی که نقشی موثر در پیروزی بنی‌صدر در نخستین انتخابات ریاست‌جمهوری تاریخ ایران داشت.
او که پیروزی در انتخابات ریاست‌جمهوری را در چشم‌انداز خود می‌دید کم‌کم به رادیو و تلویزیون راه پیدا کرد تا بحث‌ها و گفت‌وگوهایش را از قاب تلویزیون به سمع و نظر مردم ایران برساند. کم‌کم چهره ناشناخته بنی‌صدر برای مردم شناخته‌تر می‌شد و همه منتظر برنامه بعدی بنی‌صدر و سخنرانی‌اش بودند. آن‌چه که برایش شهرت روزافزون آورد، مناظره‌اش با بابک زهرایی نماینده حزب کارگران سوسیالیست بود. اتفاقی که بنی‌صدر را به عنوان یک عنصر انقلابی بر سر زبان‌ها انداخت. از سوی دیگر نوشته‌ها، مقالات و کتاب‌هایش در مورد انقلاب اسلامی باعث  می‌شد که خواص جامعه نیز او را به عنوان تئوریسین انقلاب اسلامی بشناسند.

***

بنی‌صدر برای این‌ که کارنامه اجرایی از خود به جای نگذارد آگاهانه در طول یک سال، هیچ مسئولیت اجرایی را نپذیرفت. فقط سعی کرد سخنرانی و مصاحبه کند و به شهرستان‌ها برود تا مردم را متوجه خودش کند. او خوب می‌دانست چگونه از شگردهای تبلیغاتی بهره ببرد و چگونه با روزنامه «انقلاب اسلامی» در دل عوام و خواص جا باز کند.
مهم‌ترین ترفندش برای پیروزی در انتخابات، اعلام کاندیداتوری مقابل بیت امام‌ خمینی در قم بود. او اولین‌بار که از ملاقات با امام برمی‌گشت، مقابل بیت امام و مقابل خبرنگاران خصوصا خبرنگار روزنامه انقلاب اسلامی اعلام کرد که خودش را نامزد ریاست‌جمهوری می‌کند. همین کافی بود تا مردم تصور کنند امام از وی خواسته که نامزد انتخابات شود. همزمان، ستاد انتخاباتی بنی‌صدر که عمدتا عناصر منافقین آن را تشکیل می‌دادند، اقدام به تخریب رقیب اصلی یعنی جلال‌الدین فارسی عضو حزب جمهوری اسلامی کرد. آن‌ها فارسی را متهم به افغانی‌الاصل بودن کردند. انتشار این شایعه در آستانه انتخابات کافی بود تا حزب به عنوان بزرگ‌ترین تشکیلات سیاسی پس از انقلاب، ناگهان نامزد خود را از دست بدهد. تا اعضای حزب جمهوری اسلامی بخواهند حسن حبیبی را به افکار عمومی بشناسانند، ستاد بنی‌صدر کار خود را کرده بود. اقبال عمومی با شعار «بنی‌صدر، صددرصد» در هر کوی و برزنی به سمت فرزند آیت‌الله صدر متمایل شد.

***

پنجم بهمن ۱۳۵۸، یک روز پس از مهاجرت امام از قم به تهران به دلیل عارضه قلبی، مردم ایران در همان سال برای چهارمین‌بار پای صندوق رای رفتند تا پس از رفراندوم جمهوری اسلامی، رای به نمایندگان خبرگان قانون اساسی و رفراندوم قانون اساسی، این‌بار رئیس قوه مجریه را انتخاب کنند.
۱۱ میلیون نفر از ایرانیان به بنی‌صدر رای دادند تا او با کسب ۸۵ درصد از آرا به عنوان اولین رئیس قوه‌ مجریه انتخاب شود. چند روز بعد در ربیع‌الاول سال ۱۴۰۰ هجری قمری مراسم تنفیذ ریاست‌جمهوری در بیمارستان قلب مهدی رضایی[شهید رجایی فعلی] برگزار شد و امام لوح تنفیذ ریاست‌جمهوری را به ابوالحسن بنی‌صدر دادند و او را در یک جمله نصیحت کردند «حُبُّ‌الدنیا، راس‌کُلِّ‌خَطیئَه.» نصیحتی که بنی‌صدر هرگز آن را جدی نگرفت و از نیمه سال ۱۳۵۹ به سمت سقوط حرکت کرد.

نویسنده: محمدگرشاسبی