دولت موقت مهدی بازرگان
۱۵بهمن ۵۷ تا ۱۴ آبان ۵۸
نخستین دولت جمهوری اسلامی ایران بعد از بازگشت امام خمینی در حالی تشکیل شد که شاپور بختیار هنوز خود را نخست‌وزیر قانونی ایران می‌دانست. مهندس مهدی بازرگان عضو برجسته و باسابقۀ نهضت آزادی در ۱۵ بهمن ۵۷، یک هفته مانده به پیروزی قطعی انقلاب، از سوی امام خمینی مسئول تشکیل دولت شد. دولتی که وظیفه داشت کشور را در دوره انتقال از نظام شاهنشاهی به جمهوری اسلامی مدیریت کند. هم‌چنین باید شرایط را برای برگزاری همه‌پرسیِ تغییر نظام سیاسی کشور، تصویب قانون اساسی، انتخابات اولین دوره ریاست‌جمهوری و مجلس شورای اسلامی آماده می‌کرد.
اعضای کابینه مهندس بازرگان عبارت بودند از: شکوهی(آموزش‌وپروش)، میناچی(ارشادملی)، اردلان(دارایی)، سنجابی(امورخارجه)، رضا صدر(بازرگانی)، سامی(بهداری)، اسلامی(پست‌وتلگراف)، مبشری(دادگستری)، مدنی(دفاع)، طاهری(راه)، احمدزاده(صنایع)، شریعتمداری(فرهنگ)، فروهر(کار)، ایزدی(کشاورزی)، صدر حاج‌سیدجوادی(کشور)، کتیرایی(مسکن)، معین‌فر(نفت) و تاج(نیرو).
 دولت موقت بازرگان ۲۷۵ روز زمام امور را در دست داشت. بعد از جریان تسخیر لانه جاسوسی توسط دانشجویان پیرو خط امام، بازرگان که به حل اختلاف با نهادها و نیروهای انقلابی امیدی نداشت در ۱۴ آبان ۵۸ استعفا کرد. پس از استعفای بازرگان، کابینه وی با شورای انقلاب ترکیب شد که امور اجرایی کشور را تا زمان انتخاب رئیس‌جمهور پیش ببرند.
کابینه جدید پس از ادغام عبارت بودند از: رجایی(آموزش‌وپروش)، میناچی(ارشاد)، اردلان(دارایی)، بنی‌صدر(امورخارجه)، کاظم‌پور(بازرگانی)، منافی(بهداری)، قندی(پست‌وتلگراف)، مهدوی‌کنی(دادگستری)، چمران(دفاع)، کلانتری(راه)، نعمت‌زاده(صنایع)، عارفی(فرهنگ)، میرمحمدصادقی(کار)، سلامتی(کشاورزی)، هاشمی‌رفسنجانی(کشور)، گنابادی(مسکن)، تندگویان(نفت) و عباسپور(نیرو).
 
دولت ابوالحسن بنی‌صدر
۱۵ بهمن ۵۸ تا ۳0 خرداد ۶۰
دولت ابوالحسن بنی‌صدر نخستین دولت بعد از انقلاب بود که با رای مستقیم مردم سر کار آمد. بنی‌صدر که در پوسته‌ یک نیروی انقلابی وارد عرصه انتخابات شده بود با رای قاطع مردم انتخاب شد و محمدعلی رجایی را به عنوان نخست‌وزیر خود برگزید. اعضای کابینه وی عبارت بودند از: باهنر(آموزش‌وپروش)، دوزدوزانی(ارشاد)، نمازی(دارایی)، موسوی(امورخارجه)، عسگراولادی(بازرگانی)، منافی(بهداری)، قندی(پست‌وتلگراف)، احدی(دادگستری)، فکوری(دفاع)، امری(راه)، نجفی(فرهنگ)، میرمحمدصادقی(کار)، سلامتی(کشاورزی)، مهدوی‌کنی(کشور)، گنابادی(مسکن)، غرضی(نفت) و غفوری‌فرد(نیرو).
از مهم‌ترین رویدادهای مهم در این دوره، می‌توان به شروع جنگ تحمیلی، غائله ۱۴اسفند ۱۳۵۹ و تظاهرات منافقین در خرداد ۱۳۶۰ اشاره کرد. دوران پرچالش این دولت بعد از ۵۰۳ روز و با برکناری بنی‌صدر از سوی مجلس شورای اسلامی با ۱۷۷ رای موافق، ۱۲ رای ممتنع و یک رای مخالف به پایان رسید. وی مدتی بعد به اتفاق مسعود رجوی سرکرده گروهک تروریستی مجاهدین خلق به خارج از کشور گریخت.
 
دولت محمدعلی رجایی
۱۱ مرداد ۶۰ تا ۶ شهریور ۶۰
دولت محمدعلی رجایی سومین دولت نظام جمهوری اسلامی، دولت ۲۶ روزه‌ای بود که حجت‌الاسلام محمدجواد باهنر به نخست‌وزیری آن انتخاب شد. محمدعلی رجایی پس از رقابت با حبیب‌الله عسگراولادی، سیدعلی‌اکبر پرورش و عباس شیبانی با ۱۳ میلیون رای، از سوی مردم به ریاست‌جمهوری رسید. اعضای کابینه این دولت عبارت بودند از: پرورش(آموزش‌و‌پرورش)، معادیخواه(ارشاد ملی)، نمازی(دارایی)، موسوی(امورخارجه)، عسگراولادی(بازرگانی)، قندی(پست)، اصغری(دادگستری)، دفاع(نامجو)، هاشمی‌طبا(صنایع)، نجفی(فرهنگ‌و‌آموزش‌عالی)، میرمحمدصادقی(کار)، سلامتی(کشاورزی)، مهدوی‌کنی(کشور)، گنابادی(مسکن) و موسویانی(معادن).

 دوران ریاست‌جمهوری محمدعلی رجایی با انفجار دفتر نخست‌وزیری در ششم شهریور همان سال به پایان رسید تا وی تنها رئیس‌جمهور شهید نظام جمهوری اسلامی در تاریخ انقلاب باشد.





 دولت موقت آیت‌الله مهدوی‌کنی
۸ شهریور ۶۰ تا ۱۷ مهر ۶۰
مطابق اصول ۱۳۰ و ۱۳۱ قانون اساسی در صورت ناتوانی رئیس‌جمهور از اداره کشور، شورای موقت ریاست‌جمهوری متشکل از نخست‌وزیر، رئیس مجلس و رئیس دیوان‌عالی کشور اداره کشور را تا برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری عهده‌دار می‌شود. پس از شهادت محمدعلی رجایی شورای موقت در هشتم شهریور، آیت‌الله مهدوی‌کنی را که وزیر کشور کابینه دوم و سوم بود به عنوان نخست‌وزیر موقت انتخاب کرد. آیت‌الله مهدوی‌کنی ۳۱ روز مسئولیت قوه مجریه را به عهده گرفت. اعضای کابینه وی عبارت بودند از: پرورش(آموزش‌وپرورش)، معادیخواه(ارشادملی)، نمازی(دارایی)، ولایتی(امورخارجه)، عسگراولادی(بازرگانی)، منافی(بهداشت)، غرضی(پست)، اصغری(دادگستری)، نژادحسینیان(راه)، هاشمی‌طبا(صنایع)، ناطق‌نوری(کشور)، گنابادی(مسکن)،موسویانی(معادن)، غرضی(نفت) و غفوری‌فرد(نیرو).
 
 دولت آیت‌الله سید‌علی خامنه‌ای
۱۰ مهر ۶۰ تا ۶ مرداد ۶۸
پنجمین دولت نظام جمهوری اسلامی در مدت کوتاه عمر انقلاب، با کسب ۰۱/۹۵ درصد آرا توسط آیت‌الله خامنه‌ای تشکیل شد. این دولت، نخستین دولت با چهار سال خدمت مستمر و اولین دولتِ دو دوره‌ای انقلاب است. دولتی که مدیریت جنگ، محاصره و تحریم اقتصادی در کنار پروژه سخت ساختارسازی و هماهنگ کردن نهادها برای انتظام و قوام بیش‌تر نظام جمهوری اسلامی را در کارنامه خود دارد. البته به این جریان باید مقابله با منافقین، ضدانقلاب و لیبرال‌ها را هم اضافه کرد. هم‌چنین در بُعد خارجی، لزوم معرفی انقلاب و مواضع نظام نوپای جمهوری اسلامی به دلیل تحرکات گسترده جبهه استکبار و صهیونیسم جهانی نیز ضروری به نظر می‌رسید.
 آیت‌الله خامنه‌ای در خرداد ۶۸ و تنها یک روز بعد از رحلت بنیان‌گذار انقلاب حضرت امام خمینی(ره) از سوی مجلس خبرگان رهبری و بنا به سفارش حضرت امام، زعامت نظام جمهوری اسلامی را عهده‌دار شدند. رهبر معظم انقلاب تا مدتی عهده‌دار هر دو مسئولیت بودند، اما بنا به صلاحدید خودشان با واگذاری پیش از موعد ریاست‌جمهوری، اداره امور را تا انتخابات دوره جدید ریاست‌جمهوری به  نخست‌وزیر میرحسین موسوی واگذار کردند.
اعضای کابینه این دولت عبارت بودند از: اکرمی(آموزش‌وپرورش)، ولایتی(امورخارجه)، خاتمی(ارشاد)، نمازی(دارایی)، ری‌شهری(اطلاعات)، عابدی‌جعفری(بازرگانی)، روغنی‌زنجانی(برنامه‌وبودجه)، مرندی(بهداشت‌ودرمان)، غرضی(پست‌و‌تلگراف)، زنگنه(جهاد)، حبیبی(دادگستری)، جلالی(دفاع)، سعیدی‌کیا(راه)، رفیق‌دوست(سپاه)، شافعی، بهزاد نبوی(صنایع)، فرهادی(آموزش‌عالی)، سرحدی‌زاده(کار)، زالی(کشاورزی)، محتشمی(کشور)، کازرونی(مسکن)، نیلی(معادن‌و‌فلزات)، آقازاده(نفت) و بانکی(نیرو).
شش روز قبل از پایان دوره ریاست‌جمهوری پنجم، قانون اساسی اصلاح شد. بر اساس این اصلاحیه، مقام نخست‌وزیری از صحنه سیاسی حذف و مقام معاون اول جایگزین آن شد. معاون اول در صورت نیاز، عهده‌دار وظایف رئیس‌جمهور است.
 
 دولت حجت‌الاسلام هاشمی‌رفسنجانی
۶۸ تا ۷۶
 این دولت موسوم به دولت سازندگی در مرداد ۶۸ قدم به عرصه سیاسی کشور نهاد. رئیس این دولت حجت‌الاسلام هاشمی‌رفسنجانی نخستین رئیس‌جمهور بدون نخست‌وزیر، کابینه خود را در حالی تشکیل داد که تازه یک سال از پایان جنگ می‌گذشت و بازسازی کشور و ترمیم دوبارۀ زیرساخت‌های آسیب‌دیده از جنگ، توان بالا و همتی والا می‌طلبید. به همین خاطر، بازسازی کشور بعد از جنگ هشت‌ ساله مهم‌ترین دغدغه پیش روی این دولت بود. تا آن‌جا که سهم بودجه عمرانی در این دوره به‌طور چشمگیری نسبت به سایر فعالیت‌ها افزایش یافت.
اعضای کابینه هاشمی‌رفسنجانی عبارت بودند از: خاتمی، میرسلیم(ارشاد)، زنگنه(نیرو)، ترکان(دفاع)، معین(آموزش‌عالی)، آقازاده(نفت)، غرضی(پست‌وتلگراف)، نوری(کشور)، کمالی(کار)، سعیدی‌کیا(راه)، فروزش(جهاد)، نژادحسینیان(صنایع)، نعمت‌زاده(صنایع)، ولایتی(امور‌خارجه)، شوشتری(دادگستری)، نوربخش(دارایی)، کلانتری(کشاورزی)، فاضل(بهداشت)، نجفی(آموزش‌و‌پروش)، فلاحیان(اطلاعات)، محلوجی(معادن‌وفلزات)، وهاجی(بازرگانی) و کازرونی(مسکن).
 
دولت سید‌محمد خاتمی
۷۶ تا ۸۴
سید‌محمد خاتمی که سابقه وزارت ارشاد در دولت قبلی را در کارنامه خود داشت، خرداد ۷۶ با شعار اصلاحات توانست با ۲۰ میلیون رای بر رقیب قدَری چون حجت‌الاسلام علی‌اکبر ناطق‌نوری پیروز شود و متصدی ریاست قوه مجریه شود. از مهم‌ترین حوادث این دوره می‌توان به حادثه کوی دانشگاه  در تیر ۷۸ اشاره کرد. این دولت که هم‌زمان با مجلسِ پرحاشیه ششم سر کار بود در خرداد ۸۴ مسند ریاستش را به دکتر محمود احمدی‌نژاد تحویل داد.
اعضای کابینه سیدمحمد خاتمی عبارت بودند از: حاجی(آموزش‌و‌پروش)، مهاجرانی، مسجدجامعی(ارشاد)، دری‌نجف‌آبادی، یونسی(اطلاعات)، مظاهری(دارایی)، خرازی(امورخارجه)، شریعتمداری(بازرگانی)، پزشکیان(بهداشت)، معتمدی(پست‌و‌تلگراف)، ناظمی‌اردکانی(تعاون)، شوشتری(دادگستری)، شمخانی(دفاع)، خرم(راه)، کاظمی(رفاه)، طهماسبی(صنایع)، توفیقی(آموزش‌عالی)، حسینی(کار)، حجتی(کشاورزی)، موسوی‌لاری(کشور)، عبدالعلی‌زاده(مسکن)، زنگنه(نفت) و بیطرف(نیرو).



 
دولت محمود احمدی‌نژاد
۸۴ تا ۹۲
دکتر محمود احمدی‌نژاد ششمین رئیس‌جمهور جمهوری اسلامی ایران با شعار «ما می‌توانیم» در عرصه نفس‌گیر انتخابات بر حجت‌الاسلام هاشمی‌رفسنجانی سیاست‌مدار کهنه‌کار ایران پیروز شد و ۲۳ مرداد تشکیل کابینه داد. دست‌یابی به دانش هسته‌ای بومی، سلول‌های بنیادین، نانوتکنولوژی و هوا فضا در دولت احمدی‌نژاد اتفاق افتاد که تا حد زیادی جایگاه علمی ایران را در منطقه و جهان تکان داد. از دیگر موارد مهم این دولت می‌توان به هدفمندی یارانه‌ها، راه‌اندازی سفرهای استانی و عزل وزرا توسط رئیس‌جمهور اشاره کرد. طوری که دو وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و اطلاعات تنها هشت روز مانده به پایان دولت برکنار شدند. منوچهر متکی نیز در سفر سنگال بود که توسط رئیس‌جمهور از وزارت امورخارجه برکنار شد. از دیگر نکات مهم دولت احمدی‌نژاد می‌توان به انتصاب دکتر مرضیه وحیددستجردی به عنوان وزیر بهداشت‌ نام برد. وزیری که عنوان نخستین وزیر زن در طول تاریخ انقلاب را از آن خود کرد.
اعضای کابینه احمدی‌نژاد عبارت بودند از: فرشیدی، علی‌احمدی، حاجی‌بابایی(آموزش‌وپرورش) صفار‌هرندی، حسینی(ارشاد)، محسنی‌اژه‌ای، مصلحی(اطلاعات)، دانش‌جعفری، حسینی(دارایی) ، متکی، صالحی(امورخارجه)، میرکاظمی(بازرگانی)، باقری‌لنکرانی، دستجردی، منفرد(بهداشت)، سلیمانی، تقی‌پور، نامی(پست)، عباسی(تعاون)، کریمی‌راد، الهام، بختیاری(دادگستری)، نجار، وحیدی(دفاع)، رحمتی، بهبهانی(راه)، محرابیان، غضنفری(صنایع)، زاهدی، دانشجو(علوم)، جهرمی، شیخ‌الاسلامی(کار)، اسکندری، خلیلیان(جهاد)، پورمحمدی، کردان، محصولی، نجار(کشور)، سعیدی‌کیا(مسکن)، وزیری‌هامانه، نوذری، میرکاظمی، قاسمی(نفت) و فتاح، نامجو(نیرو).
 
دولت حجت‌الاسلام حسن روحانی
۹۲ تا کنون
ریاست دولت یازدهم و دوازدهم جمهوری اسلامی ایران با رای مردم به دکتر حسن روحانی وابسته به حزب اعتدال و توسعه واگذار شد. وی که با شعار «تدبیر و امید» قدم در عرصه انتخابات نهاد پس از پیروزی بر رقبایی چون دکتر سعید جلیلی در دور اول و آیت‌الله رئیسی در دور دوم عهده‌دار ریاست قوه مجریه شد. پایه اولیه این دولت بر مبنای شعار مذاکره با غرب برای تنش‌زدایی در روابط و احقاق خواسته‌های بحق نظام جمهوری اسلامی مخصوصا انرژی هسته‌ای شکل گرفت. مذاکراتی که با وجود تذکرات عدیده و روشن مقام معظم رهبری مبنی بر غیرقابل اعتماد بودن سران زر و زور، تنها ثمره‌ای ناقص به نام برجام در دامان نظام اسلامی گذاشت.
اعضای کابینه روحانی عبارتند از: دانش‌آشتیانی، بطحایی(آموزش‌وپروش)، واعظی، جهرمی(ارتباطات)، علوی(اطلاعات)، ظریف(امورخارجه)، جنتی، صالحی‌امیری(ارشاد)، طیب‌نیا، کرباسیان(اقتصاد)، قاضی‌زاده‌هاشمی، نمکی(بهداشت)، ربیعی(رفاه)، حجتی(جهادکشاورزی)، پورمحمدی، آوایی(دادگستری)، دهقان، حاتمی(دفاع)، آخوندی،اسلامی(راه)، نعمت‌زاده، شریعتمداری(صنعت)، توفیقی، غلامی(علوم)، جنتی(ارشاد)، رحمانی‌فضلی(کشور)، زنگنه(نفت)، چیت‌چیان، اردکانیان(نیرو)، صالحی‌امیری(ورزش‌و‌جوانان)، ربیعی، شریعتمداری(رفاه)

نویسنده: مصطفی عیدی