امام خمینی^(ره) نظر خاصی نسبت به جوانان، دانشجویان و زنان داشتند. در باور ایشان، آن‌ها در پیشبرد اهداف کشور هم‌سطح بوده‌اند. چه بسا زنان را قدمی جلوتر نیز می‌دیده‌اند. به همین منظور ما نیز بر آن شدیم برای يافتن سفارش‌های امام عزیز به این اقشار وزین جامعه، برگ‌های صحیفه را با شما ورق بزنیم.

دانشجویان و جوانان
وقتی صفحات تقویم را در آذر نگاه می‌كنيم، مناسبت‌هایی را می‌بینیم که با قشر جوان پیوندی عمیق دارد:
۱۶ آذر؛ روز دانشجو، ۱۹ آذر؛ تشکیل شورای عالی انقلاب فرهنگی به فرمان امام در ۱۳۶۳ و ۲۷ آذر، روز وحدت حوزه و دانشگاه. به همین سبب فرازهایی از سخنان امام در مورد این قشر پویا در ذیل می‌آید:
- دانشگاه‌ها باید به‌گونه‌ای عمل کنند که نیازهای گوناگون کشور را فراهم کنند، هم‌چون نیازهای فرهنگی، پزشکی، مهندسی و...، نه که با وجود آن‌ها باز هم به بیگانگان نیازمند باشیم و دست دریوزگی به سوی‌شان دراز کنیم. استقلال، آزادی و ترقی جامعه، مرهون زحمات جوانان و دانشجویان است. به همین سبب هدف غایی استثمارگران نیز ایشان هستند.
مقدرات هر کشوری به دست دانشگاه و دانشجویان است. به سبب همین تاثیر است که استعمار از این محیط فرهنگی می‌ترسد و می‌خواهد آ‌ن را وابسته نگاه دارد.
- دانشگاه، تربیت نسل آینده را عهده‌دار است. اگر دانشگاه وابسته باشد، کنترل کشور از دست می‌رود.
- دانشگاه خوب، سعادتمندی کشور را به ارمغان می‌آورد و دانشگاه غیراسلامی، شقاوت میهن را به دنبال دارد. در اسلام، معنویات مهم است نه مادیات؛ که آن هم از طریق دانشگاه به دیگر اقشار جامعه بایست منتقل شود. در حقیقت، تربیت از طریق دانشجویان و روحانیان در کشور تزریق می‌شود. به همین سبب مسئولیت‌شان نیز بیش از دیگر افراد است.
- نجات ملت در فرهنگ و دانشگاه‌ها باید مطرح شود. مادامی که ما وابستگی به بیگانگان داریم، اصلاح فرهنگی و رهایی جوانان از غرب، امر محالی است.
- انقلاب فرهنگی و اسلامی بودن دانشگاه‌ها به این مفهوم نیست که ما با تخصص و متخصص مخالفیم.
- مراد ما از «اسلامی شدن دانشگاه‌ها» این است که دانشگاه نباید وابسته به استعمار باشد تا دانشجویان را غربزده بار بیاورد بلکه باید مفید به حال ملت باشد، اما برخی به اشتباه بر این باورند که تمامی علوم از جمله هندسه، فیزیک و... دو قسم اسلامی و غیراسلامی دارند یا این که مانند زمان‌های پیشین، تنها علوم اسلامی هم‌چون فقه و تفسیر باید در دانشگاه‌ها ارایه شود. هیچ‌کدام یک از این دو، مورد نظر ما نیست. دانشگاه‌ها باید تغییر بنیادی بکنند تا جوانان بر مبنای اسلام تربیت شوند و علم و اخلاق در کنار هم باشند.
- تفاوت دانشگاه اسلامی و غربی در این است که غرب در مادیات می‌ماند، اما در اسلام، معنویات ‌هدف غایی است. پس ما نیز باید این مهم را در دانشگاه‌های خویش رعایت کنیم.
- مهم این است که وقتی دانشجو فارغ‌التحصیل شد، متوجه باشد که با بودجۀ کشور تحصیل کرده و متخصص شده است، پس باید حالا برای استقلال سرزمینش به آن خدمت کند. اساتید نیز اعتماد به نفس را در جوانان زنده کنند تا «علم و تهذیب» در کنار هم در دانشگاه‌ها پیش بروند وگرنه همین دانشگاه، بدترین مرکزی می‌شود که کشور را به سوی تباهی پیش می‌راند. به دیگر سخن، راه نخست «راه سعادت و عزت» است و مسیر دوم «راه شقاوت و نوکرمآبی».
به همین منظور، آن یار سفر کرده به جوانان سفارش‌های ویژه داشته‌اند:
- نعمت جوانی را در راه مستقیم به کار گیرید زیرا در کهنسالی دیگر کار چندانی از انسان ساخته نیست.
- به طبقۀ جوان جامعه پیشنهاد می‌کنم که برای بقای خویش، اتحاد را سرلوحۀ اعمال‌شان قرار دهند و احترام مراجع و روحانیان را رعایت کنند.
- امیدوارم که شما جوانان، همیشه شور و شعف و وحدت و یکپارچگی را حفظ کنید.
- من امیدوارم که شما جوانان، کشور را صیانت کنید، مقدرات امور را در دست گیرید و با علم، عمل صالح و تهذیب نفس، بر مشکلات غلبه کنید.

زنان
دختران و بانوان این سرزمین در تاریخ معاصر ایران همواره خوش درخشیده‌اند. وقتی در تودرتوی زمان قدم می‌زنیم، اینان را می‌بینیم که در جنبش تنباکو، انقلاب مشروطه، قیام ۱۵ خرداد، انقلاب اسلامی و هشت سال دفاع مقدس، حضوری درخشان داشته‌اند. آن‌چه پهلوی‌ها در سایۀ آزادی می‌خواستند به زنان ارزانی دارند تنها بی‌بندوباری و فساد بود، اما آن‌چه پس از انقلاب اسلامی به این «نیمی از افراد جامعه» تقدیم شد حریت توأم با عفاف، حجاب و پاکدامنی است. دختران و بانوان، امروز نیز در عرصه‌های گوناگون علمی، ورزشی و هنری پله‌های تعالی و ترقی را طی می‌کنند. به همین سبب با بررسی صحیفۀ امام، آشنایی با نظرات ایشان را در این زمینه با شما سهیم می‌شویم.
- صلاح و فساد جامعه از دامان زن آغاز می‌شود و همین مهم، بیانگر نقش بی‌همتای زنان است. نقش زنان نسبت به مردان در جامعه بالاتر است زیرا از یک سو خود در تمامی ابعاد قشری فعال هستند و از دیگر سو اقشار فعال را در دامان خویشتن پرورش می‌دهند. زن، مربی انسان است و باید در مقدرات اساسی مملکت دخالت بکند.
- شغل مادران هم‌چون پیامبران است که همانا تربیت نسل‌ها است. کودکی که در دامان مادرانه‌‌ای تربیت شایسته و بایسته‌ یافته باشد، چه بسا حتی بتواند در نجات جامعه‌ای مثمر ثمر باشد. این همان چیزی است که آن «پدر و پسر»[۱] رویش انگشت گذاشته بودند. آن‌ها به دنبال آن بودند تا با جدا کردن کودکان از دامان پر مهر مادران، جامعه را به سوی انحطاط پیش ببرند، اما اگر مادر در این میان به نقش خویشتن درست عمل کند، کودک در دیگر مراحل نوجوانی تا جوانی نیز در مسیر راست به پیش می‌رود. مادر، نخستین معلم فرزند است لذا مسئولیت سنگینی دارد. اگر این تربیت درست انجام شود و مادر وظیفۀ خویش را به‌طور کامل انجام دهد، در آینده برای کشور مفید است زیرا مادران در برابر عملکرد و رفتار فرزندان خود مسئول هستند.
برای حسن ختام نیز سخنی زیبنده‌تر نقل می‌شود که خود فصل‌الخطاب است: اگر این نهضت و انقلاب اسلامی هیچ نداشت جز این تحولی که در بانوان و در جوانان ما پیدا شد، این یک امری بود که کافی بود برای کشور ما.
منابع
*صحیفۀ امام مجموعه آثار امام خمینی^(ره)(بیانات، پیام‌ها، مصاحبه‌ها، احکام، اجازات شرعی و نامه‌ها). جلدهای اول، سوم، چهارم، ششم، هفتم، هشتم، نهم، دهم، دوازدهم، سیزدهم، چهاردهم، پانزدهم، شانزدهم و هجدهم. موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی^(ره). تهران: ۱۳۷۸.

---