۱۹دی سال ۱۳۵۶ سالروز کشتار مردم قم است که در پی چاپ مقاله‌ای علیه امام^(ره) و نهضت اسلامی رخ داد. این واقعه به‌عنوان مقدمه و شروع تحولی در نهضت اسلامی بوده که با تکرار اربعین شهدای انقلاب در شهرهای مختلف بوقوع پیوست. این قیام تأثیر به‌سزایی در سرنوشت نهضت اسلامی داشت با اینکه در سال‌های متمادی گذشته مردم مسلمان به رهبری روحانیت قیام‌های متعددی را در مقابل اعمال ضد اسلامی حاکمان داشتند اما این بار تحولی دیگر را بوجود آورد که در سرنوشت آنان تأثیر شگرفی داشت. حادثه‌هایی مانند ۱۷دی، کشتار مسجد گوهر شاد و... با اینکه با اعتراض عمومی مردم همراه بود اما مداومت نیافت و با فشار و ارعاب و ترفندهای مختلف سرکوب شد.
در سال ۵۶ با روی کار آمدن کارتر و سیاست مسالمت‌آمیز وی وضعیت داخلی ایران تغییر کرد. با صدارت آموزگار و اعلام دروغین آزادی که توام با سفر شاه و کارتر به کشورهای خود بود ، ارتباط تسلیحاتی ویژه‌ای در این ملاقات‌ها ایجاد شد که تنفر و انزجار مردم را شدت بخشید. در این گفتگوها حکومت پهلوی مورد حمایت شدید امریکا قرار گرفت فلذا در رابطه با مقابله با نفوذ امام که بعد از شهادت حاج آقا مصطفی بوقوع پیوست جسورانه وارد عمل شد. .. در مورد عملکرد امام^(ره) و مجاهدتهای ایشان در دستور کار خود قرار داده شد.
آنتونی پارسونز سفیر وقت انگلیس در ایران می‌گوید: در اوایل ژانویه تصمیم گرفته شد برای بی‌اعتبار کردن خمینی مطالبی علیه او منتشر شود. در گزارشی که از برداشت‌های مختلف در مورد حادثه ۱۹ دی تهیه و به ساواک ارسال شده بود زمینه فکری این قیام را شرح می‌دهد. قبل از حوادث قم به خاطر درگذشت سیدمصطفی پسر خمینی در قم و تهران مجالس ترحیمی برگزار شد که منبری‌ها مطالب تندی را ابراز کردند که می‌توان گفت زمینه شورش قم را همین و عاظ چیده و مردم را علیه حکومت تحریک کرده‌اند یکی از وعاظ در مسجد ارک تهران گفته است صدها و بلکه هزاران تلگرام تسلیت به روح‌الله خمینی از سراسر کشورهای اسلامی و حتی اروپا و آمریکا مخابره شده اما از ایران فقط سه : تلگراف مخابره شد که نتیجه گرفته می‌شود که در ایران یا از ترس مردم تلگراف نفرستاده‌اند یا تلگراف‌های آنان را مخابره نکرده‌اند. جهت مقابله با رهبریت اسلام مناسبت ۱۷دی انتخاب شد تا ضمن اینکه اتهام دیرینه مخالفت علما با آزادی زنان یادآوری شود، نیز توصیه اسلام به حجاب یک عمل ارتجاعی تلقی گردد. کما اینکه مطبوعات داخلی و خارجی در دست رژیم نیز اعتراض عمومی مردم را نوعی عمل ارتجاعی معرفی کردند .
تحلیل سیاستمداران رژیم از جایگاه اسلام و امام در جامعه باعث شد تا رژیم پهلوی اعتراضات مردمی و دانشجویی را که به علت مسافرت شاه به آمریکا انجام گرفت نبیند و سرمست از غرور متصل شدن به غرب سیاست‌های از پیش تعیین شده را در پی‌گیرد . همین جهالت باعث شد تا اندیشه مخالفت با حوزه و روحانیت را که بارها در قالب دانشگاه اسلامی بیان کرد و در فکر تسلط سازمان اوقاف بر روحانیت بود قوی سازد دیگر اینکه با نمایش دمکراسی فرصت حمله به اسلام و امام را در قالب آزادی قلم حربه نوین رژیم محسوب گردد که این عمل رژیم قبل از اینکه لطمه‌ای بر حریم امام وارد آورد پایه های خود را لرزان ساخت.

انتشار مقاله‌ای در ۱۷ دی ۱۳۵۶ در روزنامه اطلاعات شماره ۱۵۵۰۶ تحت عنوان ایران و استعمار سرخ و سیاه به قلم احمد رشیدی مطلق که در آن اهانت به امام خمینی و ارتباط واقعه ۱۵ خرداد و عوامل خارجی، مخالفت روحانیون با اصلاحات ارضی، انقلاب سفید تساوی حقوق زن و مرد نقش عوامل توده‌ای‌ها و ... از مطالب عمده مقاله بود. با مطالعه‌ی روزنامه توسط طلاب و پخش خبر تجمع‌های کوچک اعتراض آمیز در شهر قم . ایجاد شد که طلاب پس از تعطیلی دروس خود در ۱۸ دی به‌سوی منازل آیات عظام حرکت کردند و با سخنرانی مراجع دررابطه باحمایت از ولایت حرکت طلاب آغاز و تظاهراتی گسترده علیه رژیم با شعار درود بر خمینی ، مرگ بر این حکومت یزیدی شروع گردید.
زمینه‌ی تظاهرات گسترده در فردای آن روز فراهم شد. ۱۹دی ماه حرکت جمعی بیش از ۱۰ هزار نفر از طلاب و روحانیون سامان گرفت که سوی منزل آیت الله حاج میرزا حسین نوری‌همدانی حرکت کردند و پس از سخنرانی ایشان در ضرورت حمایت از مرجعیت و روحانیت به سمت چهار راه صفائیه (شهدا ( حرکت کرده با مأمورین شهربانی قم مواجه شدند . که با درگیری و تیراندازی مأموران با آنان منجر به شهادت صدها تن از طلاب و روحانیون شد. شهرهای مشهد،آبادان، تهران، خرمشهر، کاشان ،قزوین، اصفهان و... که به حالت تعطیل درآمده بودند هماهنگ در این قیام فعالانه شرکت داشتند.
این مخالفت‌ها تا چهلم شهدا ادامه یافت که امام‌خمینی در نجف نیز ضمن تعطیلی دروس خود پیام مهم و سرنوشت‌سازی ارسال کردند و وظایف امت و روحانیون و اوضاع سیاسی رژیم را شرح دادند.
رفته رفته مردم مراسم چهلم شهدا را در شهرستان‌ها باشکوه‌تر برگزار کرده تا اینکه حادثه ۱۹بهمن در تبریز اتفاق افتاد که تبلور عینی مبارزه ۱۹دی بود و همین تسلسل اربعینات بود که گردونه زمان را به سمت پیروزی چرخاند و با سازمان‌دهی و رهبری امام‌خمینی^(ره) خواسته رژیم که محور روحانیت و اسلام بود به حاکمیت اسلام وطرد طاغوت مبدل گشت.

نویسنده: زینب حدادی