۰۲۱-۷۷۹۸۲۸۰۸
info@jannatefakkeh.com

چیستی و چرایی اقتصاد مقاومتی و دلایل ناکامی

چیستی و چرایی اقتصاد مقاومتی و دلایل ناکامی

چیستی و چرایی اقتصاد مقاومتی و دلایل ناکامی

جزئیات

به مناسبت ۱ خرداد، سالروز آغاز محاصره اقتصادی ایران توسط آمریکا

1 خرداد 1401
ظرف چند سال گذشته که واژه اقتصاد مقاومتی وارد ادبیات سیاسی- اقتصاد کشور شده، تفاسیر متنوع و متعددی پیرامون مفهوم آن بیان شده، اما به نظر می‌رسد ارائه معنی و مفهومی دقیق‌تر به چگونگی نیل به این هدف کمک خواهد کرد.
اقتصاد مقاومتی یعنی اقتصادی که در شرایط دشواری، تهدید و دشمنی به اهداف خودش برسد. اقتصاد مقاومتی در حقیقت یک واژه علمی است که حتی کشورهای صنعتی نیز آن را دنبال می‌کنند و بدین معناست که اقتصاد را به گونه‌ای مقاوم‌سازی کنیم که بتواند در برابر تکانه‌های بیرونی تاب آورده، دچار آسیب نشود. برخی رسانه‌های خارجی از سخنان برخی نخبگان و مسئولان کشور نکاتی را استخراج و این گونه وانمود می‌کنند که در اقتصاد مقاومتی رقابت وجود ندارد که این موضوعی کاملاً نادرست است و مبنای اقتصاد مقاومتی رقابت، بهره‌وری بالا، ‌تکمیل زنجیره تولید و ارزش افزوده بالاست. حتی در بندهای سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی بدان اشاره است. علاوه بر آن از رویکردهای حاکم بر اقتصاد مقاومتی، مردمی بودن و همچنین برونگرایی در عین درونزایی است؛ این خود با فضای پیشرفت و رقابت اقتصادی در سطوح داخلی و خارجی منطبق است. اقتصاد مقاومتي اگرچه در ظاهر براي برخي از کارشناسان و صاحب‌نظران به معناي بستن درهاي کشور به روي ساير اقتصادهاي دنياست، اما در عمل سندي است که اتفاقا قصد دارد با نفوذ در اقتصادهاي جهان سهمي از کيک بزرگ اقتصاد دنيا براي ايران به دست بياورد و توليد ايراني را در بازار رقابتي دنيا قابل عرضه کند.
در این راستا و در منظومه اقتصاد مقاومتی، درون‌زایی یعنی اینکه از تمام ظرفیت‌های داخلی استفاده شود و رویکرد برون‏گرایی نیز به معنای این است که با اقتصاد جهانی در تعامل باشیم و اقتصاد کشور را در انزوا قرار ندهیم. مهم‌ترین سخن و شاه‌بیت اقتصاد مقاومتی این است که دانش باید در همه بخش‌های اقتصاد وجود داشته باشد. کسانی که مدعی هستند اقتصاد مقاومتی یعنی انزوای اقتصادی از این واقعیت غافل هستند که وقتی اقتصاد دانش بنیان و در تعامل با اقتصاد جهانی باشد دیگر امکان ندارد که این اقتصاد منزوی و حبس شده باشد. در این میان استفاده از ظرفیت دیپلماسی اقتصادی جهت معرفی ظرفیت‌های تولیدی و سرمایه‏گذاری کشور با محوریت کشورهای همراه با ج.ا.ا باید در اولویت باشد.
مقام معظم رهبری (مدظله العالی) سال ۱۳۹۵ را با عنوان «اقتصاد مقاومتی؛ اقدام و عمل» نامگذاری فرمودند. در این رابطه ابتدا استناد به بیانات معظم‌له خود مبین ضرورت این نامگذاری خواهد بود:
«من به نظرم سه مسئله از لحاظ اولویت، از لحاظ ریشه‌ای بودن و حل مشکلات دیگر از همه مهم‌تر است؛ یکی عبارت است از مسئله‌ اقتصاد مقاومتی. کشور بدون اقتصاد مقاومتی رشد نخواهد کرد، مشکلات اقتصادی‌اش برطرف نخواهد شد، بلکه گرفتاری‌هایش روزبه‌روز بیشتر خواهد شد، اگر ما اقتصاد مقاومتی را عمل نکنیم. بنده از برادران عزیزمان در دولت درخواست کردم که یک قرارگاه اقتصاد مقاومتی تشکیل بدهند؛ فرماندهی برایش بگذارند. جنگ است دیگر؛ جنگ اقتصادی جنگ است؛ حالا در آن توپ و تیر و تفنگ نیست اما ابزارهای خطرناک‌تر از توپ و تفنگ وجود دارد. یک جنگ است، قرارگاه لازم دارد، قرارگاه هم فرمانده لازم دارد. ما پیشنهاد هم کردیم، قبول هم کردند، کارهایی هم دارد انجام می‏گیرد؛ منتها باید این کارها محسوس بشود، باید اینها دیده بشود. فعالیت‌های دولتی -فرض کنید فلان معامله‌ای که در فلان‌جا انجام می گیرد- باید مشخص بشود که این کجای اقتصاد مقاومتی قرار می گیرد؛ این را ما به مسئولین عزیزمان تذکر دادیم که فلان‌جا شما دارید فلان‌چیز را می‌خرید یا فلان‌چیز را معامله می‌کنید، خیلی خب، در صحنه عرصه اقتصاد مقاومتی، این معامله در کجای این جدول عظیم قرار می گیرد؛ باید مشخص بشود. یعنی معیار همه‌ کارهای اقتصادی، فعالیت‌های اقتصادی ما بایستی برنامه عظیم و همه‌جانبه‌ اقتصاد مقاومتی باشد. اقتصاد مقاومتی را هم فقط بنده نگفته‌ام؛ با فکر جمعی و عقل جمعی این برنامه تنظیم شده؛ بعد هم همه بدون استثنا -از موافق و مخالف- این برنامه را تأیید کرده‌اند و گفته‌اند تنها راه نجات کشور اقتصاد مقاومتی است.»
پس از مرور بیانات معظم‌له، در این ارتباط چند نکته قابل ملاحظه است: اولا این نامگذاری به این معناست که در مسیر تحقق اقتصاد مقاومتی شعار کافی نیست؛ ثانیا همه گروه‌ها و اقشار و به عبارتی همه مردم ایران در هر جایگاه یا عنوانی نقش‌هایی دارند که می‌بایست شناسایی و عمل کنند؛ ثالثا وظیفه دولت در این زمینه بسیار مهم و اساسی است. دولت می‌بایست ضمن طراحی برنامه‌های عملیاتی (با اهداف کمی و زمان‌بندی شده و تعیین عناوین دقیق اقدامات و محل تامین منابع مورد نیاز برای هر اقدام)، ابتدا اقدامات مربوط به خود را به دقت و با سرعت به مرحله عمل برساند و با نمایش ثمرات آن، فضای روانی مناسب برای عملیات توده ملت را فراهم آورد.
اکنون، حدود 9 ماه از سال می‏گذرد و مردم به صورت محسوس شاهد تحقق شعار سال نبودند. از جمله دلایل ناکامی در اقتصاد مقاومتی به این موارد می‌توان اشاره داشت: اول، شعارهای تعیین‌شده جدی گرفته نشده‌اند؛ و دوم اینکه، نیل به هدف تعیین‌شده مورد توجه بوده اما راه رسیدن به آن را بلد نبوده‌ایم و به خطا رفته‌ایم، البته دلیل سومی نیز ممکن است وجود داشته باشد و آن ترکیب هر دو دلیل است: یعنی ضمن هیاهوهای بی‌حاصل، بخش‌های اصلی نظام تصمیم‌گیری قصد اقدام داشته‌اند اما شیوه و راه نیل به آن را نمی‌دانسته‌اند؛ در این میان دولت، علیرغم اذعان به وجود داشتن برنامه‏ در حوزه اقدام و عمل؛ متاسفانه آن‌گونه که باید به اقتصاد مقاومتی توجهی نداشته و به نظر از شعار فراتر نرفته است و تصور می‌کرده که با رفع مناقشات هسته‌ای، تمام مشکلات اقتصادی حل می‌شود ولی اینطور نشد و طبق اذعان شخص رییس جمهور، ۶۰ درصد مشکلات به برجام ارتباطی ندارد که البته بیان این مطلب پس از گذشت حدود ۳ سال دیرهنگام بود.
گرچه نیل به نکات و اهداف برجسته‌ که در حوزه اقتصاد مقاومتی ارائه‌شد، هم دشوار است و هم‌زمان‌بر، به‌خصوص آنکه در دهه‌های گذشته با بی‌تدبیری‌ها و انتخاب مسیرهای اشتباه، فرصت‌های زیادی از دست رفته است، اما کشور ایران با توانمندی‌هایی که در نیروی انسانی بالقوه خود دارد و با قابلیت‌های مادی و غیرمادی دیگری که داراست اگر در مسیر درست توسعه و پیشرفت قرار گیرد در زمانی به‌مراتب کوتاه‌تر به این اهداف خواهد رسید.

نویسنده: یاسر سلیمانی

مقاله ها مرتبط