اشاره: جمهوری «اندونزی» به عنوان پنجمین کشور وسیع قاره آسیا، در آب‌های جنوب شرقی این قاره و در شمال غربی استرالیا واقع است. در واقع اندونزی مجمع‌الجزایری مرکب از ۱۳هزار و ۷۰۰ جزیره کوچک و بزرگ است که حدود ۶ هزار جزیره آن مسکونی است. این کشور از ۲۵ استان تشکیل شده که پایتختش «جاکارتا» و شهرهای مهم آن باندونگ، سورابایا، مِدان، آچه و سمارانگ است. اندونزی با داشتن جمعیتی بیش از ۲۴۰ میلیون نفر، بعد از کشورهای چین، هند و آمریکا چهارمین کشور پرجمعیت جهان است. نزدیک به ۹۰ درصد مردم این کشور مسلمان هستند و مسیحیان، بودائیان و هندوها در شمار اقلیت‌های دینی اندونزی محسوب می‌شوند۱. هجرت فرزندان امام جعفرصادق(ع) به اندونزی دین اسلام در قرن دوم هجری قمری و به وسیله دو تاجر به نام‌های عبدالله عریف و برهان‌الدین به اندونزی وارد شد. مسلمانان اندونزی عموماً سنی مذهب و پیرو مکتب شافعی هستند. پروفسور «جایا دتینگراد» مورخ مشهور اندونزیایی که خود شافعی مذهب بود، اعتقاد داشت که ورود دین اسلام به اندونزی توسط شیعیان و در قرن سوم هجری اتفاق افتاده. او دو تن از فرزندان امام جعفر صادق
(ع) را که برای حفظ جان خود از دست عباسیان به اندونزی گریخته بودند، عامل ورود اسلام به کشورش می‌دانست. پروفسور دتینگراد معتقد بود که «محمد بن علی بن جعفرصادق» و «حسن بن علی بن جعفرصادق» اولین شیعیانی بودند که همراه خانواده خود به اندونزی وارد شدند و پس از ازدواج «احمد بن عیسی بن محمد بن علی بن جعفرصادق» با یکی از دختران امرای محلی در منطقه جاوۀ اندونزی، اسلام با تفکر شیعی تا حدود زیادی در این منطقه گسترش یافت؛ اما چند قرن بعد و در سال ۷۱۷.ق، با ورود ۳۵ کشتی حامل تجار ایرانی به اندونزی، اسلامی که آمیخته به محبت اهل بیت
(ع) بود به شکل بسیار وسیع در این کشور گسترش پیدا کرد. در واقع وجود مزار علمای بزرگی چون سیدحسام‌الدین‌الحسینی در منطقه آچه در شمال غربی سوماترا، سیدالشریف حسن بن علی بن استرآبادی در همان منطقه، مولانا حسن‌الدین در شهر بانتن در جاوه شرقی که همگی محل زیارت مسلمانان و شیعیان اندونزیایی است و البته عزاداری مسلمانان این کشور در دو ماه «حسن و حسین» یعنی محرم و صفر، از نشانه‌های بارز گسترش اسلام به دست شیعیان و ایرانیان مسلمان است
۱.
چپاولگری استعمارگران هلندی در اندونزی 
در اواخر دوره صفویه در ایران، کم‌کم پای استعمارگران اروپایی که به دنبال منابع سرشار کشورهای آسیایی بودند به منطقه آسیای جنوب‌شرقی باز شد. ابتدا پرتغالی‌ها در قرن ۱۶ میلادی به اندونزی وارد شدند، اما با ضعف پرتغال، هلندی‌ها جای آن‌ها را به بهانه تجارت گرفتند و به این شکل بعد از گذشت اندکی بیش از دو قرن و نیم، استعمارگری هلندی‌ها در اندونزی آغاز شد
۳.
هلندی‌ها از سال ۱۶۱۹.م که وارد خاک اندونزی شدند، تمام سعی خود را کردند که با روش‌های «تبشیری» به گسترش مسیحیت بپردازند و مسلمانان را از اسلام روی‌گردان کنند ولی وقتی نتیجه دلخواه را نگرفتند شروع به گسترش فساد در میان جوانان مسلمان و استحاله فکری و عقیدتی مردم اندونزی کردند. در واقع یکی از اصلی‌ترین روش‌هایی که استعمار هلند برای تضعیف و محدود کردن مسلمانان در این کشور انجام داد، قطع کردن ارتباط آن‌ها با مراکز علمی بزرگ جهان اسلام مانند حوزه نجف، الازهر مصر، حوزه اصفهان و... بود. هلندی‌ها در آن زمان با ساخت بخش‌های جدید در کنار بافت قدیمی شهرها، ترکیب شهرهای مسلمان‌نشین این کشور را تغییر دادند. حتی شاید بتوان گفت وجود مسلمانان «آبانگان» تا حدودی دست‌پخت هلندی‌هاست. زیرا مسلمانان اندونزی به دو دسته اصلی سانتری و آبانگان تقسیم می‌شوند. مسلمانان سانتری که بیشتر آن‌ها در جاوه مرکزی زندگی می‌کنند بنیانگذار نهضت اسلامی محمدیه هستند و به لحاظ اعتقاد، به شدت به ارکان اصلی دین اسلام معتقد و پایبندند ولی در مقابل، مسلمانان آبانگان پیرو عقیده‌ای آمیخته به باورهای اسلامی، بودائی و هندو هستند
۴.
آغاز مبارزات ضداستعماری مردم اندونزی واقعیت این است که هلند تا سال ۱۸۱۶.م نتوانسته بود کل خاک اندونزی را به اشغال خود درآورد ولی در این سال موفق به تصرف تمام جزایر سلطان‌نشین این کشور شد. با اشغال جزایر جاوه و سوماترا کم‌کم اعتراض‌ها و شورش‌های مردم مسلمان اندونزی علیه استعماگران آغاز شد و در مقابل، هلندی‌ها هم سخت به سرکوب و کشتار مبارزان پرداختند. بعد از جنگ جهانی اول و به تبع آن ضعف هلند، مسلمانان اندونزی به ویژه با کمک مالی مسلمانان اندونزیایی که در قرن اول استعمار هلند به عربستان سعودی و شهر مکه مهاجرت کرده بودند، دور جدیدی از مبارزات ضداستعماری را علیه استعمار آغاز کردند. مبارزاتی که در نهایت با کوشش «سوکارنو» شکل نظام‌یافته‌تری به خود گرفت.
«احمد سوکارنو» یک ارتشی با گرایشات کمونیستی بود. او که از سال‌های جوانی مبارزه با استعمار هلند را آغاز کرده بود، در طول سال‌های مبارزه با استعمار، سه بار توسط هلندی‌ها دستگیر و زندانی شد. تا این‌که در سال ۱۹۲۶ موفق شد احزاب بومی اندونزی را در یک سازمان بزرگ تشکیلاتی برای جنگ علیه نیروهای استعماگر هلندی بسیج کند. سوکارنو یک سال بعد به شکل رسمی، سازمان بزرگی را که از مجموعه احزاب مختلف تشکیل شده بود، حزب ملی اندونزی نامید.
ژاپن با شروع جنگ جهانی دوم و در حالی‌که هلند به خاطر تبعات دو جنگ اول و دوم ضعیف شده بود، توانست سربازان هلندی را شکست دهد و این کشور را تصرف کند. با ارتباطی که سوکارنو با ژاپنی‌ها برقرار کرده بود، فرمانده ارشد ارتش ژاپن در اندونزی او را به عنوان حاکم اندونزی منصوب کرد؛ اما با پایان جنگ جهانی دوم در ۱۹۴۵و شکست سخت ژاپن از آمریکا، «احمد سوکارنو» جنگی تمام عیار را علیه هلندی‌های استعمارگر آغاز کرد تا بعد از ۴ سال بتواند هلندی‌ها را وادار کند که استقلال اندونزی را به رسمیت بشناسند. به این ترتیب و بعد از استقلال اندونزی، «احمد سوکارنو» اولین رئیس‌جمهور اندونزی شد
۵. او ۷ سال بعد، دستور تأسیس مجلس ملی اندونزی را داد؛ مجلسی متشکل از ۵۰۰ نماینده که بر طبق قانون اساسی اندونزی، ۴۲۵ نفر از آن‌ها هر ۵ سال یک‌بار توسط مردم انتخاب می‌شوند و ۷۵ نفر باقیمانده با انتصاب رئیس جمهور به مجلس راه پیدا می‌کنند
۶.
کودتای خونین سوهارتو احمد سوکارنو ۱۶ سال بر اندونزی حکومت کرد. او علی‌رغم زحمات بسیاری که برای استقلال اندونزی کشید و خدمات زیادی که در سال‌های ابتدای حکومت خود کرد، در سال‌های بعد رو به زندگی پرتجمل، اشرافی‌گری و حتی فساد اخلاقی آورد که این مسئله موجب نارضایتی مردم اندونزی شد. به ویژه این‌که سوکارنو گرایش‌های کمونیستی داشت. با دستور او، دست مبلغان تفکر مارکسیستی در اندونزی باز بود و مردم مسلمان این کشور هم نمی‌توانستند بعد از سال‌ها جنگیدن با استعمار، شاهد ترویج تفکر الحادی و کفرآمیز مارکسیسم باشند.
به همین دلیل وقتی محبوبیت سوکارنو در اندونزی رو به ضعف رفت، ژنرال «سوهارتو» که شدیداً غرب‌گرا و وابسته به بلوک غرب بود توانست در سال ۱۹۶۵ علیه حکومت سوکارنو کودتا کند. او در کودتای خونینی که به راه انداخت، به بهانه مبارزه با کمونیست بین ۴۰۰ تا ۷۰۰ هزار نفر از مردم مسلمان را به کام مرگ فرستاد
۷. سوهارتو در خانواده‌ای مسیحی متولد شده بود و به همین دلیل توانست در بیش از ۲۰ سال دیکتاتوری‌اش در اندونزی - البته با حمایت مستقیم غرب و به ویژه آمریکا- گروه اقلیت مسیحی را بر اکثریت مسلمان کشور حاکم کند
۸.
با پیروزی انقلاب اسلامی ایران، انگیزه مسلمانان اندونزی برای مبارزه با امپریالیسم آمریکا و دیکتاتور کشورشان بیشتر شد. مبارزه‌ای که مسلمانان اندونزی آن را در قالب فعالیت حزبی، سازمانی و مذهبی ادامه دادند. با جدی‌تر شدن فعالیت گروه‌های اسلامی و بالا گرفتن اعتراض‌ها به حکومت دیکتاتوری سوهارتو، در سال ۱۹۸۸ برابر با ۱۳۷۷، سوهارتو استعفا کرد و خانم «مگاواتی سوکارنو پوتری» از حزب دموکرات در انتخابات ریاست جمهوری سال بعد، توانست رأی اکثریت را به دست بیاورد. در زمان مگاواتی، شرایط برای فعالیت‌های مذهبی تسهیل شد و قوانین اسلامی زیادی در مجلس نمایندگان اندونزی به تصویب رسید.
جمهوری اسلامی ایران و مسلمانان اندونزی در زمان حکومت خودکامه سوهارتو روابط ایران و اندونزی تنها در حد سفارت‌خانه بود، اما بعد از روی کار آمدن دولت «مگاواتی سوکارنو» روابط ایران و اندونزی گسترش یافت و علاوه بر برقراری روابط سیاسی، اقتصادی و علمی، انجمن دوستی اندونزی و ایران هم در سال ۱۳۷۷ فعال شد. از همان زمان، سفر مبلغان و روحانیان از طرف سازمان تبلیغات اسلامی و حوزه علمیه قم به کشور اندونزی آغاز شد. سفرهایی که از نتایج آن می‌توان به فعال شدن شیعیان –فعال شدن انجمن «جماعت اهل‌البیت اندونزی» در جاوه غربی- و برپایی جلسات وحدت میان شیعه و سنی در کشور اندونزی اشاره کرد.
هم‌چنین در اندونزی احزاب و سازمان‌های اسلامی زیادی وجود دارد؛ احزاب و سازمان‌هایی چون «سازمان نهضت العلما»، «حزب اسلامی موشومی»، «حزب امت اسلامی» و... . سازمان تقریب مذاهب جمهوری اسلامی ایران نیز روابط بسیار قوی با علما و رهبران مسلمان این احزاب و سازمان‌ها دارد؛ البته در این میان، رابطه با سازمان نهضت العلما قوی‌تر و مستحکم‌تر است. این سازمان در سال ۱۹۲۶.م برابر با ۱۳۰۵.ش، یعنی در زمان اشغال اندونزی توسط استعمار هلند و قبل از استقلال آن تشکیل شد. در واقع علت تشکیل این سازمان واکنشی بود که عده‌ای از علمای اندونزی در برابر وهابیت از خود نشان دادند. این عده از علما به برخی از تفکرات و رفتارهای وهابیان در عربستان، به ویژه حمله به مقبره پیامبراکرم
(ص) به شدت معترض بودند. این سازمان در بدو تأسیس با اعزام نمایندگانی به کشور عربستان سعودی، اعتراض خود را به شکل کتبی به پادشاه عربستان اعلام کرد. در حال حاضر این سازمان بیش از ۹۰ میلیون عضو دارد که حدود ۵۰ میلیون نفر از آن را بانوان تشکیل می‌دهند و در ضمن تعداد زیادی از نمایندگان مجلس، وزرای دولت و سیاست‌مداران، عضو این سازمان هستند. هم‌چنین اکنون «سلامت افندی یوسف» رئیس این سازمان است و ارتباط گسترده‌ای میان مسئولان این سازمان با سازمان تقریب مذاهب جمهوری اسلامی ایران برقرار است
۹.
نویسنده: انوشه میرمرعشی
پی‌نوشت‌ها:
۱. رامین فانی و دیگران،
دانشنامه دانش‌گستر، جلد۳، چاپ مؤسسه علمی و فرهنگی دانش‌گستر، ۱۳۸۹ ، ص ۱۷۶ و ۱۷۷.
۲. حاج سیدجوادی‌نامی و دیگران،
دائره المعارف تشیع، جلد دوم، نشر شهید سعید محبّی، ۱۳۷۵، ص ۵۴۳ و ۵۴۴ .
۳. عبدالحسین سعیدیان،
کشورهای جهان(از آرژانتین تا یونان)، انتشارات علم و زندگی، ۱۳۶۵، ص ۱۹۱ .
۴. برنارد ولک ،
تاریخ اندونزی، ترجمه ابوالفضل علیزاده طباطبایی، انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ۱۳۷۴ ، ص ۳۷۲ و ۳۷۹.
۵. احمد ساجدی ،
مشاهیر سیاسی قرن بیستم، محراب قلم، چاپ دوم بهار ۱۳۷۵ ، ص ۲۵۸ .
۶. رامین فانی و دیگران،
دانشنامه دانش‌گستر، جلد۳، مؤسسه علمی و فرهنگی دانش‌گستر، چاپ ۱۳۸۹ ، ص ۱۷۸.
۷. احمد ساجدی ،
مشاهیر سیاسی قرن بیستم، محراب قلم، چاپ دوم بهار ۱۳۷۵ ، ص ۲۶۶ و ۲۶۷.
۸. روزنامه کیهان،
اندونزی بقایای میلیتاریسم، شماره ۱۲۹۷۴، ص ۱۶.
۹. روزنامه کیهان، شماره ۲۰۵۳۰، ص ۲.
