وقتی در دهه چهل شمسی چند جوان که در ظاهر دغدغه اصلاح امور مملکت را داشتند، مبارزه‌شان را شروع کردند، شاید اصلا فکر نمی‌کردند مسیری که شروع کردند چطور ادامه می‌یابد. سازمان مجاهدین خلق که بعدها سازمان منافقین شد، با انگیزه‌های انتقادی نسبت به وضعیت کشور در زمان پهلوی دوم شکل گرفت؛ اما به‌تدریج دچار انحراف شد. معمولا تشکل‌ها، حزب‌ها و گروه‌ها برای خود مبانی اعتقادی تعریف می‌کنند تا بر آن اساس بتوانند افراد را متقاعد کنند. در این زمینه، منافقین ابتدا با آیات قرآن و روایات اهل‌بیت علیهم‌السلام آغاز کردند؛ ولی کم‌کم قرائتی مارکسیستی از اسلام، ذهن پیروان این دسته را به انحراف کشاند. این مطالب گمراه‌کننده، شکل کتاب به خود گرفت و در چند عنوان مثل شناخت، تکامل، راه انبیا راه بشر، میان طرفداران این فرقه توزیع می‌شد. این کتا‌ب‌ها علاوه‌بر مارکسیسم مروج لِنینیسم هم بودند. به‌این‌ترتیب اعضای این حزب موفق شدند هم قشر مذهبی و هم مارکسیست‌ها را به خود جذب کنند. عملیات ضد جشن‌های 2500ساله شاهنشاهی با هدف قرار دادن شبکه‌های نیرو مثل شبکه توزیع برق، یکی از اقداماتی بود که افراد زیادی را متوجه این گروه کرد و به اعضای آن اضافه نمود.
بعدها تعدادی از اعضای حزب نهضت آزادی به منافقین پیوستند و کار با جدیت بیشتری دنبال شد. از نظر اقتصادی، سازمان هزینه‌هایش را از طریق خودِ اعضا و تعدادی از بازاری‌ها تامین می‌کرد. با جمع شدن همین مبالغ، خانه‌های تیمی که در واقع هسته‌های توزیع‌شده منافقین در شهر به حساب می‌آمد، خریداری شد. از نظر تجهیزات نظامی، اسلحه‌های مختلف هم خریداری شد. حتی منافقان تمهیداتی در نظر گرفتند تا تعدادی از افرادشان را برای گذراندن آموزش‌های نظامی به فلسطین اعزام کرده تا دوره‌های نظامی را تحت‌نظر جنبش فتح ببینند. به این صورت هر روز فعالیت‌های سازمان نفاق، شکل جدی‌تری به خود می‌گرفت؛ درحالی‌که ظاهر فعالیت‌های این گروه انحرافی، همچنان رنگ مذهبی و عدالت‌خواهی داشت. در این میان ساواک هم درصدد انحلال و دستیگری اعضای این حزب بود.
هرچند امام خمینی(ره) راه برگشت را برای آن‌ها باز گذاشت، اما منافقین تصمیمی برای بازگشت به آغوش ملت نداشتند و خرابکاری‌های سازمان مجاهدین یکی پس از دیگری بر دل ملت داغ می‌گذاشت؛ از ترورهای موفق و ناموفق پرتعداد تا راه انداختن عملیاتی مثل مرصاد. هرچند که سال‌ها این ماشین توطئه و خرابکاری به کار خود ادامه داد و سعی کرد خودش را با پناهندگی به کشورهای مختلف و تاسیس اردوگاه‌هایی مثل اشرف و لیبرتی زنده نگه دارد، اما این روزها به‌حمدالله نفس‌های آخر خود را می‌کِشد.
در این نوشتار می‌خواهیم تعدادی از مستندهای مرتبط با این فرقه را معرفی کنیم.
مستند داستان یک پایان
این سلسله مستند در شش قسمت به شیوه شکل‌گیری سازمان مجاهدین می‌پردازد. در «داستان یک پایان» افرادی مانند احمدرضا کریمی و عزتِ شاهی صحبت کرده‌اند. عزت شاهی ابتدا با سازمان همکاری می‌کرد؛ اما در سال ۱۳۴۸ از این گروه جدا و از مبارزان انقلابی شد. هر قسمت از این مستند حدود سی دقیقه است. علیرضا خوشنویس و مهدی آگاه‌منش کارگردانی این مستند را به عهده دارند. مهدی محمدی‌تجلیل تهیه‌کننده این مجموعه مستند است. داستان یک پایان را خانه مستند انقلاب اسلامی در سازمان هنری‌رسانه‌ای اوج تولید کرده است.
مستند ادوارد
ادوارد یکی از اعضای جداشده از سازمان مجاهدین خلق است. او از دهه پنجاه با این سازمان در ارتباط بوده و خاطرات تلخ ریز‌و‌درشتی از آن‌ها دارد. اردوگاه اشرف را با گوشت و پوست خود درک کرده و سال‌ها نظریه‌ها و اقدامات تحمیلی سازمان را تاب آورده است. او که به‌بهانه عدالت‌خواهی و حق‌طلبی فریب این گروه را خورده، در این مستند از آن روزها می‌گوید. این مستند از تولیدات مرکز مستند سوره است که موفق به کسب جایزه ویژه شبکه مستند در جشنواره سینما حقیقت شده است. «ادوارد» به کارگردانی و تهیه‌کنندگی محمدباقر شاهین در ۶۸ دقیقه به شبکه مستند راه یافته است.
مستند ملاقات پشت دیوار اشرف
اشرف، اردوگاهی بود در ۷۵کیلومتری شمال شرقی بغداد، با دیوارهای بسیار بلند که تا بیست کیلومتری آن هیچ روستایی وجود نداشت و در اطرافش میدان‌های مین وسیعی تعبیه شده بود. هرکه وارد این زندان چندکیلومتری می‌شد، دیگر امیدی به بازگشتش نبود و خانواده‌هایی که پشت آن دیوارها و میله‌ها التماس یک لحظه ملاقات با عزیزان‌شان را داشتند. از جمله این افراد مصطفی محمدی بود که خودش سال‌ها به‌عنوان یک عضو وفادار با سازمان همکاری داشت و دخترش در اواسط روزهای همراهی‌اش، به سازمان پیوست. بعدها از سازمان جدا شد، اما هرچه کرد، نتوانست دخترش را از بند این هیولای نفاق نجات دهد. از سال ۸۲ به بعد بارها از کانادا خودش را پشت میله‌های اشرف رساند تا شاید بتواند منجی دخترش باشد. «ملاقات پشت دیوارهای اشرف» وصف خانواده‌هایی است که روزها و شب‌ها اشک‌های‌شان پشت آن دیوارها روان بود اما خبری از عزیزان‌شان نشد. در این مستند با آنتوان گِسلِر، روزنامه‌نگار سوییسی که سی سال از عمر حرفه‌ای خودش را صرف تحقیق پیرامون سازمان مجاهدین خلق کرد هم مصاحبه شده است. این مستند به کارگردانی مرتضی پایه‌شناس و تهیه‌کنندگی محمد شکیبانیا در شصت دقیقه تولید شده است.
مستند سازمان
این مستند پیرامون شکل‌گیری فرقه رجوی، فرایند تغییر اعتقادات و نظریات، ورود به فاز مسلحانه در سال۱۳۶۰، جزئیات عملیات مهندسی و ترورهای سال۱۳۶۰ توسط سازمان مجاهدین خلق را بررسی می‌کند. علاوه‌براین در این مستند به زوایای پنهان پیوند ابوالحسن بنی‌صدر با سازمان مجاهدین خلق هم پرداخته شده است. مدارک و سندهای مرکز اسناد انقلاب اسلامی از سال ۱۳۴۴ تا سال ۱۳۶۸ مبنای ساخت این مستند است. این مستند هشتاد دقیقه‌ای به کارگردانی محمدرضا هراتی و تهیه‌کنندگی مهدی رمضانی منتشر شده است.
مستند هویت مَغاک
این مستند به شخصیت مسعود رجوی، رهبر مجاهدین خلق می‌پردازد. علاوه‌براین جزئیاتی از نقش رجوی در تشکیلات مجاهدین را از زبان نزدیکانش بررسی می‌کند. «هویت مغاک» به نویسندگی و کارگردانی سیدمهدی مویدی در ۶۸ دقیقه تدوین و تولید شده است.
مستند پرونده گرگ‌ها
کسانی که مایل‌اند زمان متوسطی برای شناخت منافقین صرف کنند، این مستند را از دست ندهند. «پرونده گرگ‌ها» چهار فصل است:
۱.شناخت فرقه منافقین در ۳۲ دقیقه
۲. خیانت‌ها و جنایت‌ها در ۳۱ دقیقه
۳. اعضا و جداشدگان از سازمان مجاهدین خلق در ۶۳ دقیقه
۴. فروپاشی پادگان اشرف در ۱۲۴ دقیقه
این مستند حاصل تلاش‌های انجمن فراق اردبیل است.
مستند ایران‌‌اِید*
همیشه گردش مالی گروهک‌ها یکی از بحث‌برانگیزترین موضوعاتی است که سوالات فراوانی را ایجاد می‌کند. در مورد سازمان مجاهدین خلق، موسسه به‌ظاهر خیریه ایران‌اید، یکی از مهم‌ترین منابع درامدی به حساب می‌آمد. سازمان دو دوره مالی داشت؛ دوره اول از ابتدای شکل‌گیری تا سال۱۳۶۰ که از طریق کمک‌های مردمی تامین مالی می‌شد و دوره دوم از سال۱۳۶۰ تاکنون که به‌علت اقدامات تروریستی مردم از کمک کردن به آن‌ها امتناع کردند. در دوره دوم، منافقین با اخاذی و گروگان‌گیری خانواده‌های اعضا، فروش نشریه در خیابان‌های کشورهای اروپایی، غارت فروشگاه‌ها در کشورهای غربی که نامش را دزدی انقلابی گذاشته بودند، مردم‌فروشی با مزدوری برای اروپا، آمریکا و اسراییل و...، جمع‌آوری پول‌های کلان در قالب موسسات خیریه برای درمان کودکان بیمار و... حیات اقتصادی خود را ادامه می‌دهد.
«ایران‌اید» مجموعه مستندی است که در ۱۲ قسمت به بررسی گردش مالی سازمان مجاهدین خلق می‌پردازد. این مستند براساس حدود شش هزار برگ از اسناد رسمی دولتی و موسسات خیریه آزاد شده در بایگانی ملی بریتانیا در ژوئن ۲۰۱۹ ساخته شده که ابعاد جدید و پنهانی از تبهکاری‌‌های چندلایه مالی این سازمان را نشان می‌دهند.
هر قسمت از این مستند فاخر حدود سی دقیقه است. پژوهش، نگارش، تهیه و اجرای این مستند برعهده مجید تفرشی بوده و کارگردانی آن را اردوان جم انجام داده است.
مستند به‌نام خلق
بعد از دو سال و نیم تحقیق منسجم پیرامون سازمان مجاهدین خلق، مجموعه مستند «به‌نام خلق» تولید شد. این مستند که تقریبا کامل‌ترین مستند درباره سازمان مجاهدین خلق است در ۲۹ قسمت حدودا سی دقیقه‌ای تولید شده است. در این مستند از انواع اسناد و مدارک باقی‌مانده مربوط به این سازمان و اعضای آن استفاده شده و با تعداد زیادی از اعضای سازمان مجاهدین که ساکن عراق و اروپا هستند به‌درخواست خودشان مصاحبه شده است. این مستند با همکاری مرکز مستند سوره و سازمان بسیج صدا و سیما، به تهیه‌کنندگی و کارگردانی ایمان گودرزی منتشر شده است.
پی‌نوشت:
Iran Aid*
نویسنده: منیره‌سادات سجاسی
