واکاوی برخی از مولفه‌ها، مشخصات و الزامات کار و مدیریت جهادی و تطبیق آن با ویژگی‌های رییس‌جمهور شهید آیت‌الله رئیسی و دولت خدمت / به‌مناسبت سی اردیبهشت‌ماه، سالروز شهادت آیت‌الله رئیسی و همراهان ایشان
جمهوری اسلامی ایران در پی اثبات کارایی شیوه‌ای از حکمرانی، مبتنی بر جهان‌بینی الهی و اصول اسلامی در جهان است و طی ۴۵سال گذشته در اقدامات داخلی، منطقه‌ای و جهانی خویش، در پی نشان دادن نوعی حکومت با رویکرد خدامحوری و اخلاق‌مداری بوده است؛ حکومتی که در آن، توجه به عدل یک اصل اساسی است و ظلم‌ستیزی و دفاع از مظلومان عالَم، یک باور و اعتقاد دینی و انسانی است. گرچه جنگ رسانه‌ای دشمن و همراهی پیاده‌نظام آن به‌صورت مستمر و نوین در پی تاریک نشان دادن اصول انسانی و حقوق بشریِ جمهوری اسلامی و سپیدنمایی واقعیات ضد‌انسانی و ضد حقوق بشری قدرت‌های استکباری بوده و هست؛ اما چشمان واقع‌بین جهان، همیشه صداقت و شجاعت گفتار و عمل جمهوری اسلامی ایران را دیده و ارتباط دوسویه قلبی ملت و دولت را در انجام خدمت صادقانه، علی‌رغم وجود مشکلات و چالش‌های گوناگون، سنجیده است.
با جرئت می‌توان گفت یافته‌های عظیم جمهوری اسلامی ایران از بدو تولد تا بالندگی، مدیون الگوی خاصی از مدیریت و کار، تحت عنوان «مدیریت و کار جهادی» است که دقیقا برگرفته از قرآن مجید، سنت و سیره پیامبر رحمت(ص) و ائمه معصومین(ع) است؛ الگویی که با ظهور جمهوری اسلامی تبلور یافت و در هشت سال دفاع مقدس به شکوفایی رسید و ازآن‌پس در ثمردهی به نسل‌ها پیشگام بود. این شیوه مدیریت که به‌گونه‌ای مولود انقلاب اسلامی و از یادگاران امام خمینی(ره) می‌باشد، مزین به یک‌سری بایسته‌ها و الزامات است؛ الزامات اجتماعی، مذهبی و نظری، سازمانی و فرهنگی. درپی وجود این الزامات می‌توان خدمات بی‌منت عاشقانه، مردمداری و اتکای به مردم در انجام وظایف و روابط بسیار ساده، صادقانه و انسانی، ارزش‌محوری، عدالت‌منشی و عدالت‌محوری، انجام امور به‌عنوان تکلیف و تلقی کار به‌عنوان عبادت و اعتقاد به استقلال و خودکفایی، توان کار دسته‌جمعی و شورایی، وجود ساختارهای رسمی متغیر و حداقل توجه به ضوابط دست‌وپاگیر، تقویت سازوکار خودکنترلی، مسئولیت‌پذیری و ... را مشاهده کرد. مدیریت جهادی زاییده و ثمره انقلاب اسلامی است و در مقاطع گوناگون، توانسته است ناکارآمدی دستگاه دیوان‌سالاری را جبران کند. در جهتگیری و اولویت‌بندی موضوعات و رویکردها در مدیریت جهادی، دو نکته اساسی مورد توجه همیشگی است:
الف) نیاز جامعه اسلامی
ب) حساسیت و تمرکز دشمن
این دو رویکرد را از ابتدای کار دولت سیزدهم تا کنون می‌توان مشاهده کرد. گرچه در برخی مقاطع و ادوار انقلاب، این نوع مدیریت در برخی سطوح، دست‌خوش ناملایمات و کم‌رنگی شد؛ ولی با احیای آن در دولت سیزدهم، مجددا قدرت آن در انجام اقدامات شجاعانه و همگام‌سازی دل‌ها در داخل و حتی منطقه و جهان به اثبات رسید.
عملیات وعده صادق در مقابله شجاعانه و هوشمندانه جمهوری اسلامی با رژیم صهیونیستی و استکبار جهانی، در دفاع از مظلومان فلسطین و غزه، در زمانی که جهانیان شاهد حمایت‌های مستمر قدرت‌های جهانی از اقدامات جنون‌آمیز و وحشیگری‌های رژیم غاصب اسرائیل می‌باشند، قلب فرهیختگان و ملت‌های فهیم در اقصی‌نقاط جهان را به ایران اسلامی گره زد و جهان دوگانه «صداقت و کذب» و «خدمت و خیانت» را باتوجه به واقعیات، به‌زیبایی از هم تمیز داد و شجاعانه در حمایت از جبهه صداقت، شجاعت و مقاومت برخاست. این بخشی از ثمرات کار جهادی، تحت مدیریت جهادی است که نظام اسلامی ایران از آن دم می‌زند. شهادت رئیسجمهور و همراهان او پس از مدتی مدیریت خداپسندانه و جهادی و سپس مرگ شهادت‌گونه آنان حین خدمت به ملت ایران عزیز نیز، مکمل این همدلی در داخل کشور شد و علی‌رغم میل بدخواهان مشخص شد که اگر خدمتی خالصانه و صادقانه صورت پذیرد، به‌جز پیشرفت برونی، بالندگی و الفت درونی را نیز به دنبال خواهد داشت.
رئیسجمهور شهید در مدیریت انقلابی خود شیوه‌ای را ارائه کرد که در آن ایمان به خدا، ولایت‌مداری و تلاش خالصانه اصل بود. بی‌شک این نوع مدیریت و حضور میدانی و مؤثر او در صحنه خدمت، و اقدامات صادقانه و دلسوزانه او در مدت مسئولیت، دلدادگی میلیون‌ها ایرانی را به‌عنوان پاداش دنیایی به دنبال داشت و پاداش آخرتی آن نیز «عند ربهم یرزقون» است. دولت آیت‌الله رئیسی نشان داد ساختار جمهوری اسلامی ایران، دارای کارایی لازم برای رشد و تعالی کشور است و کم‌کاری در برخی از ادوار و مقاطع را باید در نوع مدیریت انتخاب‌شده برای اداره کشور جست‌وجو کرد.
تجربه هشت سال دفاع مقدس به ما نشان داد که مدیریت جهادی، نه فقط برای انجام و به ثمر نشاندن زیبای ممکن‌ها تواناست، بلکه برای تحقق غیرممکن‌ها نیز کارآمد است و دقیقا پس از آن سال‌های وصف‌ناشدنی، برای ساختن ایرانِ پس‌از جنگ و غلبه بر چالش‌ها و ابَرچالش‌های پیش‌رو، به مدیریت جهادی متوسل شدیم و پیشرفت ایران کنونی در ابعاد مختلف، نتیجه این نوع مدیریت و اعتماد به ایرانیان مؤمنی است که کار برای کشور و مردم را جهاد فی‌سبیل‌الله دانسته و می‌دانند و ذره‌ای در ادامه راه خوبان این دیار تردید نمی‌کنند.
برخی از مشخصات مدیریت و کار جهادی را می‌توان در تعابیر زیبای مقام معظم رهبری مدظله‌العالی مشاهده کرد:
«ما از اول انقلاب، هر کار بزرگی که توانسته‌ایم انجام بدهیم، به برکت اعتماد به نفس و بلندپروازی و کار جهادی بوده است.»(۱۳۸۴/۱۰/۱۴) «کسانی که احساس کنند یک سر و گردن از همه بالاترند، روحیه جهادی ندارند و نمی‌توانند مدیران جهادی باشند.»(۱۳۹۴/۷/۲۲) «هر انسانی به‌تنهایی خودش محور همه حوادث عالم است. سود را برای خود می‌خواهد و ضرر را از خود دفع می‌کند. اصل برای او این است؛ درحالی‌که مدیریت جهادی باعث می‌شود که انسان در ایمان و آرمان و خدمت به دیگران حل شود و خود را فراموش کند.»(۱۳۸۲/۱۰/۱۴) «روحیه جهادی یعنی کار را برای خدا انجام دادن، کار را وظیفه خود دانستن.»(۱۳۹۴/۷/۲۲) «مدیریت جهادی با نمی‌توانیم میانه‌ای ندارد و فقط به ما می‌توانیم اعتقاد دارد.»(۱۳۸۴/۱۰/۱۴) «روحیه جهادی انگیزه‌ای است که کار بی‌وقفه و خستگی‌ناپذیر را ممکن می‌سازد.»(۱۳۸۴/۱۰/۱۴).
با نگاه به برخی از الزامات مدیریت جهادی و تطبیق این الزامات با اقدامات شهید رئیسی درمی‌یابیم که فارغ از هرگونه شعارزدگی، این صفات در وجود رئیسی به واقعیت تبدیل شده بود. ایشان معتقد بود «حرکت باید جهادی باشد. لازمه حرکت جهادی به سامان رسیدن سریع کارهاست. باید ببینیم که نمی‌خواهند ما ارتقا پیدا کنیم و رشد کنیم.»(۱۴۰۳/۱/۶) ایشان در ارتباط با اصل مبارزه تمام‌عیار و هرلحظه با دشمن در همه عرصه‌ها، به‌عنوان یکی از شاخصه‌های مدیریت جهادی اعتقاد داشت. «دشمن در تمام عرصه‌ها تلاش می‌کند که جمهوری اسلامی موفق نشود، اما خداوند به‌برکت اخلاص مردم، نفس خانواده شهدا و هدایت‌های رهبر فرزانه، تفضل کرده که کشور به پیش رود... . در جنگ ترکیبی علیه جمهوری اسلامی، حرکت جهادی با نگاه به حل مسئله، همه دستگاه‌ها و دست‌اندکاران را می‌طلبد» ارتقای اعتماد و امید مردم به‌عنوان مهم‌ترین بستر انجام کار جهادی از الزاماتی بود که در دولت او به‌زیبایی دنبال شد «ابَرپروژه و طرح دولت، ایجاد و ارتقای اعتماد و امید در مردم است، و مردم متشکل از تمام آحاد جامعه است. وظیفه داریم اعتماد و امید مردم را روزبه‌روز ارتقا دهیم؛ ازاین‌رو همه دستگاه‌ها و بخش‌ها در این زمینه باید نقش‌آفرینی کنند.»
توجه به نخبگان کشور و استفاده از خرد و دانش جمعی و به‌کارگیری سامانه‌های اطلاعاتی در هوشمندسازی دولت و ایجاد شفافیت در عرصه خدمت، از بایدهای او در انجام خدمت جهادی بود. «ارتباط با نخبگان همواره مورد تاکید بوده ولی مجدد می‌گویم همه مدیران در سطوح مختلف با یک جامعه نخبگانی در حوزه مأموریت خود ارتباط داشته باشند... . توسعه دولت هوشمند به‌سرعت کار کمک می‌کند و در شفافیت و پیشگیری از وقوع فساد کمک‌کننده است. یکی از زمینه‌هایی که می‌تواند در مبارزه با فساد کمک کند، توسعه سامانه‌های اطلاعاتی است.»
یکی از الزامات اساسی در حوزه مدیریت جهادی، رعایت تقوای الهی، تلاش برای جلب رضایت الهی از طریق خدمات صادقانه و خداپسندانه برای مردم است. او در دولت خود در این ارتباط این‌گونه می‌اندیشید «تلاش کنیم که وحدت و انسجام خود را حفظ کنیم و مطلقا دچار حاشیه‌سازی نشوید. نشاط سیاسی لازم است اما نزاع سیاسی هرگز. نزاع، تخریب، اتهام، شایسته نظام اسلامی نیست و به‌تعبیر رهبر فرزانه انقلاب، برکت کار را از بین می‌برد. کارنامه ما نزد پروردگار متعال و کارنامه عملکرد ما نزد ملت ایران و رهبر انقلاب، این‌که در کدام نقطه بودیم و در این سال حول‌حالناالی‌احسن‌الحال کجا خواهیم بود، بسیار مهم است.» تقویت بهره‌وری و استفاده حداکثری از ظرفیت‌های پیرامونی حتی سیاست‌های خارجی و داخلی و بالفعل کردن این ظرفیت‌ها برای ایجاد جهش در تولید و بهره‌برداری ملت و کشور از آن، ازجمله الزامات مدیریت جهادی در این مقطع از انقلاب اسلامی است و ایشان در این ارتباط بر این باور بود که «شرط تحول آن است که شرایط سنجیده شود. ظرفیت‌ها مورد توجه قرار گیرد تا فردا دچار ای‌کاش نشویم. نگاه دقیق و ژرفی می‌طلبد که اکنون به همه شرایط توجه کنیم که آن‌چه که باید انجام بگیرد، در زمان خود انجام شود. سیاست داخلی و سیاست خارجی به‌عنوان دوبال برای کمک به جهش تولید هستند، سیاست داخلی و سیاست خارجی باید برای به ثمر نشستن جهش تولید کمک کنند و تمام بخش‌ها در خارج از کشور باید در خدمت به ثمر نشستن این شعار باشند. هر کشوری به رتبه‌ای در اقتصاد رسیده، بخش‌های خارجی آن به بخش داخلی کمک کرده‌اند.»
اصلاح الگوی مصرف و جلوگیری از اسراف و حیف‌ومیل بیت‌المال از جمله مواردی است که دولت جهادی باید از خود شروع کند و شهید رئیسی همین‌گونه باور داشت «دولت باید در جلوگیری از اسراف، توجه به قانون و قانون‌مداری و جلوگیری از بی‌انضباطی اجتماعی پیش‌قدم باشد. نمی‌شود دولت به مردم بگوید اسراف نکنید ولی خود اسراف کند، نمی‌توان به مردم گفت قانون را رعایت کنید ولی خود بی‌قانونی کند.»
حمایت از تولید و تولیدگر ایرانی و کاهش وابستگی به خارج از کشور با مردمی‌سازی و مشارکت مردم از دغدغه‌های او بود که از صفات بارز کار و مدیریت جهادی است. «تولید باید جهشی باشد و باید از ناحیه همه بخش‌ها حمایت شود. باتوجه به ظرفیت‌های کشور و نیروی انسانی کارآمد، حتما این کار امکان پذیر است و نیاز به اداره جدی و حرکت جهادی دارد... . مردمی‌سازی و مشارکت مردم در حوزه اقتصادی باید به‌صورت جد دنبال شود و باید در واقعیت به آن جامه تحقق پوشاند. باید به مردم میدان داد.»
تکریم مردم و حفظ شأن و کرامت انسانی در انجام فعالیت‌ها با تسریع در کار خلق‌الله به‌عنوان متولیان اصلی نظام اسلامی از الزامات و واجبات مدیریت تراز اسلامی است؛ همان چیزی که او باورداشت. «تکریم مردم و کرامت انسانی در معطلی کار نیست، تکریم مردم در انداختن کار امروز به فردا نیست، تسهیل و تسریع و تکریم امر مردم باید در سازمان‌های اداری صورت گیرد، مردم باید از سازمان‌های اداری رضایت داشته باشند.»
کارهای غیرمولد و دلال‌بازی در شأن نظام اسلامی نیست و در حیطه مدیریت جهادی جایگاهی ندارد و برای از بین بردن آن، نیاز به تقویت نظارت بر زیرمجموعه از طرق مختلف و طراحی سیستم‌های نظارتی کارآمد است و شهید رئیسی در پی تکمیل این زنجیره نظارتی کامل تا رسیدن به مقصود بود. «برای جهش تولید باید جلوی کارهای غیرمولد و دلالی گرفته شود. مسئولیت همه دستگاه‌ها در سراسر کشور است که از کارهای غیرمولد جلوگیری کنند. باید بر زنجیره تأمین و تولید تا مصرف نظارت شود. نباید در هیچ‌کجای آن از نظارت ناظران غفلت شود.»
قطعا دنیای پرفریب و انسان‌های دنیافریفته با ارتباطات ناسالم و ایجاد فساد در سامانه‌های کشور، چالشی بزرگ را برای مدیریت جهادی ایجاد می‌نمایند. همین‌ها به‌جز ضربه به سلامت دستگاه‌های منتسب به نظام اسلامی، باعث بدبینی ملت و ایجاد فاصله بین مردم و مسئولان خواهند شد. پس مدیر جهادی ناگزیر باید باشجاعت و به‌شکلی گسترده در پی ایمن‌سازی دستگاه‌ها برآید و با فساد، به‌هرشکل آن مبارزه کند. این موضوع از ابتدای ورود آن شهید بزرگوار به دستگاه قضایی دنبال شد و در دوران مسئولیت اجرایی کشور در پی خشکاندن ریشه‌های آن برآمد. «با هرگونه رابطه ناسالم بجنگید و اجازه ندهید کوچک‌ترین فساد در مجموعه اداری رخنه کند؛ چراکه اگر فساد از دری وارد شد، بدانید که کارآمدی، جهش تولید و به سامان رسیدن کارها از در دیگر خارج می‌شود.»
و بالاخره مسئولین نظام اسلامی باید همه، خود را خدمتگزار ملت بدانند و در پی رضایت این صاحبان اصلی کشور باشند. قطعا خدمت به ملت مومن، شجاع و همیشه‌درصحنه ایران اسلامی، رضایت خداوند متعال را به همراه خواهد داشت و از الزامات ریشه‌ای مدیریت جهادی است و رئیسی به‌حق براین اصل معتقد بود. او این اعتقاد را بارها به اثبات رساند و با حضور مداوم خویش بین مردم و همدلی با ولی‌نعمتان این کشور، در دل آنان جای گرفت و این دلبستگی عمیق ملت، در بدرقه او به‌زیبایی به نمایش درآمد و خداوند متعال عزت دنیایی را این‌چنین ارزانی یک مدیر جهادی تراز جمهوری اسلامی ایران نمود و قطعا پاداشی غیرقابل‌شمارش نیز در آخرت در انتظار او خواهد بود. «رضایت مردم زمینه رضایت پروردگار است. باید کارها به‌گونه‌ای باشد که رضایت مردم فراهم شود؛ بنابراین مردمی‌سازی یعنی آسان کردن و تسریع زمینه حضور مردم در عرصه‌های مختلف است. یکی از سکوهای پرش و قرب الی‌الله، خدمت به مردم است. خداوند متعال این زمینه را فراهم کرده است که با خدمت به مردم به قرب الی‌الله دست یابیم. در روایات هیچ امری بعد از انجام واجبات و ترک محرمات برای قرب به پروردگار بهتر از گره‌گشایی از زندگی مردم وجود ندارد.»
نویسنده: فتح‌الله نادعلی
به مناسبت ۱۶ اردیبهشت، سالروز شهادت سیدمجید شریف‌واقفی از اعضای سازمان مجاهدین خلق
خاطرات آزادگان از روزهای ۱۷ اردیبهشت تا پذیرش قطعنامه سال ۶۷
بررسی چرایی وقوع واقعه تاریخی تحریم تنباکو/ به مناسبت ۲۵ اردیبهشت، سالروز لغو امتیاز تنباکو براساس فتوای آیت‌الله میرزای‌شیرازی
یادی از دانشمند جهادگر دکتر سعید کاظمی‌آشتیانی/ به مناسبت ۳۰ اردیبهشت روز ملی جمعیت
نگاهی کوتاه به زندگی مسیح کردستان، سردار شهید محمد بروجردی/ به مناسبت ۱ خرداد، سالروز شهادت شهید بروجردی
اعلام آخرین جمعه رمضان به نام روز قدس/ به مناسبت روز قدس
جهادگر شهید سردار سیدمحمدتقی رضوی فرمانده ستاد مرکزی پشتیبانی و مهندسی جنگ و جهاد و قائم‌‌مقام قرارگاه مهندسی رزمی خاتم‌الانبیا(ص)/ به مناسبت ۳ خرداد، سالروز شهادت شهید رضوی
