کرک و پر عقاب

در زمانی که این شماره از مجله فکه (۲۱۱) به زیور طبع آراسته و حالا منتشر شده است فقط ۲ ماه به ۴۲ سالگی  انقلاب اسلامی ایران، نخستین انقلاب پیروز و به ثمر رسیده تاریخ شیعیان مانده و این فراز مهم تاریخ اسلام در پنجمین دهه خود قرار گرفته است. انقلابی که در عمر حدود ۴۲ ساله خود فرازونشیب‌هایی داشته و از گردنه‌های بس خوف‌ناکی گذشته و طوفان‌ها و سیلاب‌هایی را پشت سر نهاده است و به کوری چشم بدخواهان جوانی را گذرانده و در آستانه میانسالی است. سرگذشت انقلاب اسلامی ایران که هر روز آن به اندازه عمر یک ملت گذشته دستخوش جریان‌ها و اتفاقات و رویدادهایی بوده که هر کدام به اندازه مثنوی هفت من کاغذ سخن در کنه ذات خود دارند. داستان‌هایی که هر کدام جای بسی تحلیل دارد و تبیین‌اش به کرسی‌های اختصاصی در کالج‌ها نیازمند است. اما آن‌چه که در ماهنامه فکه به شما پیشکش می‌شود خلاصه نقل داستان‌های این انقلاب است. داستان‌هایی خواندنی که تجدید خاطره‌ای است برای گذشتگان، بازخوانی است برای نسل حاضر و میراثی است برای آیندگان.
 
جیمی کارتر پیروز انتخابات ریاست جمهوری اکتبر ۱۹۷۶ برنامه‌ریزی سنگینی برای تمدید این دوره، و تحقق ۸ سال ریاست جمهوری بر ایالات متحده آمریکا را داشت. نیمه اول سال ۱۳۵۷ رونالد ریگان جمهوری‌خواه و جیمی کارتر رئیس‌جمهور دموکرات در نخستین سفر انتخاباتی‌شان به ایران آمدند. ایران جزیره ثبات آمریکا بود و آن‌ها می‌دانستند برگ برنده‌شان برای انتخابات همین‌جاست. ریگان جمهوری‌خواه خیلی خوش‌شانس بود که حوادث ایران بدشانسی بزرگی برای رقیبش رقم زد. در ایران نه‌تنها یک انقلاب اسلامی رخ داد و حکومت طرفدار آمریکا را سرنگون کرد، که انقلابیون، واشنگتن را تحقیر و سفارتش را تهران اشغال کردند. حالا کارتر برای پیروزی در انتخاباتش باید گروگان‌هایش را در تهران آزاد می‌کرد. او ابتدا دست به دامان شورای امنیت سازمان ملل شد تا با صدور دو قطعنامه تحریم اقتصادی ۴۵۷ و ۴۶۱، ایرانیان را وادار به تحویل گروگان‌ها نماید. سپس از در تهدید درآمد و اعلام کرد به ایران حمله نظامی خواهد کرد. اما وقتی از امام شنید که «آمریکا هیچ غلطی نمی‌تواند بکند» دست به قلم شد و ۶ فروردین ۵۹ نامه‌ای برای امام نوشت: «عالیجناب، تمنا دارم مرا در حل بحران فیمابین بر اساس ضوابط منصفانه و شرافتمندانه جدا یاری کنید و از این بابت نهایت حق‌شناسی را خواهم داشت.» امام نامه محرمانه کارتر را رسانه‌ای کرد و رئیس جمهور عصبانی آمریکا هم ۱۸ فروردین رابطه سیاسی- اقتصادی‌اش با ایران را قطع کرد. بنی‌صدر هم در یک مقابله با مثل اعلام کرد تهران نیز رابطه‌اش با واشنگتن را قطع می‌کند. رئیس‌جمهور آمریکا برای فرار از چاله‌ای که خود کنده بود پا در چاهی نهاد که برای همیشه در آن غرق شد. او  به گزینه نظامی متوسل شد تا با آزادی گروگان‌ها از خود یک قهرمان بسازد. عملیات پنجه عقاب پیشنهاد زبیگنیف برژینسکی مشاور امنیت ملی کارتر بود. عملیاتی که سایروس ونس وزیر امور خارجه به شدت با آن مخالفت داشت. در نهایت با دستور شخص کارتر عملیات پنجه عقاب در شامگاه ۵ اردیبهشت با پرواز ۶ فروند هرکولس سی-۱۳۰ و ۸ بالگرد از عرشه ناو نیمیتز در دریای عمان به سمت صحرای طبس شروع شد. آن‌ها از مسیر کویر لوت به «صحرای یک[رباط پشت بادام در طبس] رفتند تا از آن‌جا به تهران بیایند. بنا بود هلیکوپترها در ورزشگاه امجدیه در مجاورت سفارت آمریکا فرود آیند و ۹۳ کماندوی نیروی دلتای آمریکا، گروگان‌ها را آزاد کنند و بازگردند. اما طوفان شن در صحرای طبس برنامه‌های کارتر را بر هم ریخت. بر اثر این طوفان ۳ بالگرد دچار نقص فنی شدند و با برخورد سی-۱۳۰ به یک بالگرد سی-اچ.۵۳ هشت نظامی آمریکایی کشته شدند. آمریکایی‌ها ۵ فروند بالگردشان را هم جا گذاشتند و سوار بر هرکولس دوم از مهلکه طبس گریختند. آفتاب ۵ اردیبهشت ۵۹ که طلوع کرد مردم تهران خبری را از رادیو شنیدند که باورش بسیار سخت بود. دیشب که آن‌ها در خواب بودند نظامیان آمریکایی به سرزمین‌شان حمله کرده بودند. اما «شن‌ها مامور خدا بودند» و طوفان شن در صحرای طبس همه نقشه‌های پنتاگون را نقش بر آب کرد. خبرگزاری آسوشیتدپرس در نخستین ساعات پس از فاش‌ شدن رسوایی آمریکا، این خبر را منتشر کرد: «طرح محرمانه جیمی کارتر و ارگان‌های اجرایی ایالات متحده آمریکا برای انجام عملیاتی نظیر آن‌چه که اسرائیل در فرودگاه انتبه اوگاندا برای نجات جان مسافران اسرائیلی انجام داد با شکست کامل روبه‌رو شد و کاخ سفید واشنگتن با انتشار بیانیه‌ای به شکست خود اعتراف کرد.» با این شکست، رسوایی کارتر مضاعف شد و رئیس‌جمهور آمریکا اعلام سه روز عزای عمومی کرد. کاخ سفید در آخرین بیانیه‌اش که توسط جودی پاول سخنگوی کاخ سفید برای انبوه خبرنگاران مقابل کاخ سفید خوانده می شد اعلام کرد: «پرزیدنت کارتر که مبتکر و مباشر عملیات نافرجام بوده مسئولیت کامل شکست را بر عهده می‌گیرد. در حال حاضر پرزیدنت کارتر در موقعیتی قرار ندارد که اجازه دهد جزئیات ماجرا برای خبرنگاران شرح داده شود.» صبحگاه شنبه ۶ اردیبهشت ۵۹ روزنامه بامدادی جمهوری اسلامی شکست نظامیان آمریکا در صحرای طبس را به شکست لشکر ابرهه در حمله به مکه تعبیر کرد و تیتر زد: «الم تر کیف فعل ربک باصحاب الفیل» پیش از این به دستور ابوالحسن بنی‌صدر رئیس‌جمهور و فرمانده کل قوا به دو جنگنده بمب افکن نیروی هوایی دستور داده شد که به منطقه طبس رفته و هرآن‌چه از آمریکایی‌ها مانده بود را بمباران کنند. در این بمباران محمد منتظر قائم اولین فرمانده سپاه یزد که برای پاسداری از تجهیزات آمریکایی به صحرای طبس رفته بود به شهادت رسید.
 
نویسنده: محمد گرشاسبی