اشاره: رسانههای خارجی در ایام ارتحال امام خمینی(ره) جهتگیریهای مختلفی داشتند. رسانههای آزادیخواه جهان با عبارتهایی مانند «عزای بزرگ، ضایعة بزرگ، مَرد بزرگ و تاریخساز، دنیا نظیر امام خمینی(ره) را ندیده است، کسی که جلوی قدرتهای بزرگ ایستاد، و...» این خبر را رسانهای کردند.
رسانههای بینابین، هر خصلتی را که از امام در قید حیاتش دیده بودند، بیان کردند «سرنگون کننده حکومت ۲۵۰۰ ساله سلطنتی در ایران، ایستادگی در مقابل قدرتهای بزرگ مثل آمریکا، هدایت و رهبری ایران در انقلاب و جنگ ، رهبر دینی و سیاسی، و ...». سپس سرگرم پیشبینی آینده ملت ایران، مواجهه با قدرتهای بزرگ و رهبری جدید شدند. 
اما آرشیو رسانههای مغرض نشان میدهد که درست در لحظاتی که مردم ایران و جهان اسلام شکرگزار جراحی موفقیتآمیز امام بودند مسئلة «رهبر بعدی انقلاب اسلامی ایران چه کسی باید باشد؟» دغدغه اصلی این رسانهها بوده و ساعات اولیة پخش خبر ارتحال امام خمینی(ره) واژه های «تشنج، جنگ داخلی، جنگ قدرت و...» بیشترین فراوانی را در اخبار این رسانهها نشان میدهند. بنابراین، تعیین جانشین امام و رهبر آینده از موضوعهای مهم و مورد توجه رسانه های بیگانه محسوب میشود.
امام(ره) نیز در وصیتنامهشان مسئولیت خبرگان ملت را مهم و حساس میداند و هرگونه لغزش در تصمیم را برابر با خسارتی جبرانناپذیر، هم برای اسلام و هم برای ملت ایران میداند. این توصیه امام، وظیفه خبرگان را در ۱۴ خرداد ۶۸ سنگین میکرد. شب ارتحال امام خمینی
(ره) (شامگاه ۱۳ خرداد۱۳۶۸) همه در حیاط خانه ایشان جمع شدند و در فراقش گریه کردند. حضرت آیتالله خامنهای نیز با حالی غمناک کنار درختی نشسته بودند. از ایشان در مورد چگونگی پخش خبر رحلت امام سوال شد.آیتالله خامنهای در جواب گفتند که «نباید طوری اقدام شود که مردم خبر ارتحال امام را از رادیوهای بیگانه بشنوند و فکر کنند که ما این خبر را از آنها پنهان میکنیم». با راهنمايی ایشان، ساعت ۷ بامداد روز ۱۴ خرداد این خبر مهم از طریق اخبار اعلام شد.
با پخش این خبر، آمریکا و انگلیس و رژیم صهیونیستی، در رسانههای خود ابراز شادمانی و پیشبینی تشنج و جنگ داخلی در ایران را کردند. ارتش رژیم صدام هم در پی این خبر بیکار ننشست و در جبههها و مرزهای ایران، به خصوص ایلام ، حالت تهاجمی به خود گرفت.
در چنین اوضاعی، اعضای مجلس خبرگان رهبری خود را به تهران رساندند تا طبق معیارهايی که امام خمینی
(ره) به آنها داده بود، فرد یا شورایی را به جانشینی ایشان انتخاب کنند.
خبرگان رهبری، صبح ۱۴ خرداد، جلسه خود را به ریاست مرحوم حضرت آیتالله علی مشکینی برگزار کردند. در ابتدا تصمیم گرفته شد که وصیتنامه سیاسی - الهی امام خمینی
(ره) قرائت شود. در ذیل وصیتنامه، امام ابتدا از فرزندشان حاج سیداحمد خمینی درخواست داشتند که وصیتنامه را بخوانند. در صورت عذر به ترتیب از رئیس جمهور، رئیس شورای اسلامی و رئیس دیوان عالی کشور این تقاضا را کرده بودند و در نهایت اگر هیچ یک از آنها نتوانستند، امام
(ره) مسئولیت این کار را بر عهده یکی از فقهای شورای نگهبان گذاشته بودند. سرانجام وصیتنامه توسط حضرت آیتالله خامنهای رئیس جمهور قرائت شد.
امام خمینی
(ره) در وصیتنامه خود، وظیفه مردم، علما و خبرگان را سنگین کرده به طوری که هرگونه مسامحهکاری و کوتاهیِ آنها را با آسیب به کشور و اسلام برابر دانسته بودند: «... اگر خبرگان - كه با انتخاب ملت تعيين مىشوند- از روى كمال دقت و يا مشورت با مراجع عظامِ هر عصر و علماى بزرگ سرتاسر كشور و متديّنين و دانشمندان متعهد به مجلس خبرگان بروند، بسيارى از مهمات و مشكلات به واسطه تعيين شايستهترين و متعهدترين شخصيتها براى رهبرى يا شوراى رهبرى، پيش نخواهد آمد يا با شايستگى رفع خواهد شد. با نظر به اصل يكصد و نهم و يكصد و دهم قانون اساسى وظيفه سنگين ملت در تعيين خبرگان و نمايندگان در تعيين رهبر يا شوراى رهبرى روشن خواهد شد كه اندك مسامحه در انتخاب، چه آسيبى به اسلام و كشور و جمهورى اسلامى وارد خواهد كرد كه احتمال آن - كه در سطح بالاى از اهميت است - براى آنان تكليف الهى ايجاد مىكند».
پس از قرائت وصیتنامه، جلسه خبرگان برای بررسی چگونگی تعیین جانشین امام آغاز شد. در ابتدای جلسه، نامه امام به آیتالله مشکینی در باب ضروری نبودن شرط مرجعیت توسط آیتالله امینی قرائت شد: «بسم الله الرحمن الرحيم. پس از عرض سلام ، خواسته بوديد نظرم را در مورد متمم قانون اساسی بيان كنم. هرگونه آقايان صلاح دانستند عمل كنند. من دخالتی نمیكنم. فقط درمورد رهبری، ما كه نمیتوانيم نظام اسلامیمان را بدون سرپرست رها كنيم. بايد فردی را انتخاب كنيم كه از حيثيت اسلامیمان در جهان سياست و نيرنگ دفاع كند. من از ابتدا معتقد بودم و اصرار داشتم كه شرط «مرجعيت» لازم نيست. مجتهد عادل مورد تأييد خبرگان محترم سراسر كشور كفايت میكند. اگر مردم به خبرگان رأی دادند تا مجتهد عادلی را برای رهبری حكومتشان تعيين كنند، وقتی آنها هم فردی را تعيين كردند تا رهبری را به عهده بگيرد، قهری، او مورد قبول مردم است. در اين صورت او ولی منتخب مردم میشود وحكمش نافذ است. در اصل قانون اساسی من اين را میگفتم ولی دوستان در شرط «مرجعيت» پافشاری كردند، من هم قبول كردم. من در آن هنگام میدانستم كه اين درآينده نه چندان دور قابل پيادهشدن نيست. توفيق آقايان را از درگاه خداوند متعال خواستارم. والسلام عليكم و رحمهالله و بركاته.
روح الله الموسوي الخمينی».
پس از قرائت نامه، موضوع شورایی یا فردی بودن رهبری به بحث گذاشته شد و موافقان و مخالفان به اظهارنظر در اینباره پرداختند. در نهایت و پس از به رأی گذاشتن، تعیین «یک فرد» به عنوان رهبر، تصویب شد. خبرگان در اینجا وارد مراحل تاریخی و حساسی شدند، اینکه چه کسی برای رهبری بعد از امام خمینی
(ره) مناسبتر است؟
تعدادی از اعضای خبرگان از جمله آیتالله هاشمی رفسنجانی از واقعیاتی خبر داشتند که سایر افراد حاضر در آن جلسه از آن بیاطلاع بودند، مثل اشاره امام به رهبری آیتالله خامنهای. آیتالله
هاشمی با استناد به سه واقعه و با موافقت خبرگان و با وجود قولی که به آیتالله خامنهای داده بود، این بحث را آغاز کرد:
۱- گفته آقای شبستری به نقل از آقای طاهری: همان زمانی که بحث آقای منتظری داغ بود در یک جلسه، رؤسای قوا و نخست وزیر به همراه حاج احمد آقا، خدمت امام بودیم. یکی از احتجاجات ما با امام این بود که اگر شما آقای منتظری را کنار بگذارید ما در رهبری دچار مشکل میشویم. امام در جواب فرمودند: آقای خامنهای هستند.
۲- قول خود آیتالله هاشمی رفسنجانی: بار دیگر من خصوصی خدمت امام رفتم - در محیطهای عمومی شرم داشتم از اینکه با امام بحث کنم - و مجدد روی این مسئله با امام بحث کردم. امام در همان جلسه گفتند: وقتی که شما مثل آقای خامنهای را دارید چرا تردید میکنید؟
۳- نقل قول حاج احمد خمینی از امام: دیروز در جمع چند نفری ما، حاج احمدآقا گفت: وقتی که آقای خامنهای به کره سفر کرده بودند و فیلمشان با آقای کیم ایل سونگ نمایش داده میشد، منظره خوبی بود. ایشان خطاب به امام گفتند: آقای خامنهای خوب جا افتادهاند و برای نظام آبرویی هستند. امام در جواب ایشان فرمودند: واقعاً ایشان شایسته رهبری است.
البته به غیر از این سه واقعه، با اشاره به واقعه دیگری نیز میتوان دریافت که آیتالله خامنهای در نزد امام جایگاه ویژهای داشته است. آن واقعه چیزی نیست جز مراسم افطاری حاج احمد آقا که تمام مسئولین کشوری در آن دعوت شده بودند. پس از اقامه نماز به امامت امام خمینی
(ره) ایشان به جمع مهمانان رفتند و در آنجا همراه با مهمانان منتظر ایستادند تا فردی بیاید، این فرد کسی نبود جز رئیسجمهور وقت؛ آیتالله سیدعلی خامنهای. وقتی که ایشان آمدند، امام ایشان را کنار خود نشاند. این واقعة مستند در کنار وقایع دیگر نشان میداد که امام، ملت و خبرگان را رها نکرده و آنها را به سمت چنین فردی راهنمائی میکند. این موضوع خود میتوانست یک شاخص باشد.
اما در ۱۴ خرداد ۱۳۶۸ در مجلس خبرگان، آیتالله خامنهای با چهرهای متفاوت و نگران، عمیقاً در فکر فرو رفته بود. وقتی که جلسه خبرگان به رأیگیری درباره رهبر آینده و جانشین امام رسید - با توجه به صحبتهایی که مبنی بر انتخاب آیتالله خامنهای شده بود - ایشان به مخالفت برخاست و با اصرار پشت تریبون رفت. خبرگان مانع صحبتکردن آیتالله خامنهای پشت تریبون شدند و نگذاشتند که صحبتشان را ادامه دهند. بهرغم اصرار ایشان رأیگیری انجام شد و اعضای مجلس خبرگان رهبری، آیتالله خامنهای را به عنوان جانشین بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران انتخاب کردند.
آیتالله خامنهای در تیر ۱۳۶۸، در مراسم بیعت ائمه جمعه با ایشان، خاطره این روز تاریخی را برای حضار نقل کردند و گفتند: در روز شنبه، قبل از تشکیل مجلس خبرگان در مناجاتی با حالت تضرع، توجه و التماس، خطاب به خداوند عرضه داشتم: پروردگارا،
تو كه مدبر و مقدر امور هستى، چون ممكن است به عنوان عضوى از مجموعه شوراى رهبرى
اين مسئوليت متوجه من شود، خواهش مىكنم اگر اين كار ممكن است اندكى براى دين و
آخرت من زيان داشته باشد، طورى ترتيب كار را بده كه چنين وضعيتى پيش نيايد. و بعد فرمودند: من خود را یک طلبه معمولی میدانم که نه تنها برجستگی و امتیاز خاصی ندارم، بلکه مسئولیتام بزرگتر و سختتر شده است. حالا كه اين بار را روى دوش
من گذاشتند با قوت خواهم گرفت، آنچنان كه خداى متعال به پيامبرانش توصيه فرمود خذها بقوّة
۱. براى اين مسئوليت، از خدا استمداد كردم و باز هم
استمداد مىكنم و هر لحظه و هر آن در حال استمداد از پروردگار هستم تا بتوانم اين
مسئوليت را در حد وسع خودم -كه تكليف هم بيش از وسع نيست- با قدرت و قوت و حفظ
شأن والاى اين مقام، حفظ كنم و انجام بدهم.
مرحوم آیتالله مشکینی در اجلاس دور چهاردهم در سال ۱۳۸۵ درباره حساسیت این انتخاب گفتند: صبح آن روزکه خبر ارتحال امام در کشور پیچید، ضدانقلابهای خارج به فرودگاهها ریختند که تحفه فساد به ایران آورند. شب نشده بود که ندایی از رسانههای ایران در انتخاب رهبر عظیمالشأن به گوش مردم رسید. خبرگان چه کردند؟ بزرگترین و مهمترین کار را در کوتاهترین زمان انجام دادند و اگر چنین نبود، معلوم نبود که وضع کشور چه میشد.
۱. اشاره به آیه ۱۲ سوره مریم: یا یحیی خُذَ الکتابَ بِقُوَه
نویسنده: سیدشهاب ابراهيمی
