استراتژی چهلم

در اربعین رازی نهفته که اثر آن را در جنبه های مختلف چهل نسبت به امور گوناگون که وقتی چهل روز از آن می گذرد باید جستجو کرد در احادیث مختلف از معصوم آمده که اگر چهل روزکارهایت را برای خداوند و بخاطر او انجام دهی خداوندحکمت را از قلبت به زبانت جاری میکند و از این موارد بسیار موجود است که سری در چهل نهفته که اثری خاص دارد یکی از تأثیرات این مهم را در قیام ۲۹ بهمن تبریز می توان بعینه دید که در چهلم قیام ۱۹دی مردم قم در سال ۱۳۵۶ اتفاق افتاد و بعد از آن در اربعین شهدای تبریز که در یزد اتفاق افتاد و در اربعین شهدای یزد مردم جهرم و دیگر شهرها دست به قیام زدند و بدین سان استراتژی چهلم ها منجر به سقوط رژیم پهلوی و استقرار جمهوری اسلامی در ایران گردید.


۲۹ بهمن ماه روز قیام مردم تبریز است . انگیزه قیام ۲۹ بهمن بااین ترتیب بود که تبریز یک شهر مذهبی و شهری بود که همیشه نسبت به حوزه علمیه قم تعصب داشت. زمانی که آن حادثه ناگوار در قم توسط دژخیمان شاه اتفاق افتاد و چندین نفر شهید شدند. در رابطه با اربعین شهدای قم قرار شد در تبریز مجلس اربعینی برگزار شود. انگیزه و علت این حرکت اولاً تعصب مردم تبریز نسبت به حوزه علمیه قم بود که این تعصب از دو جهت حائز اهمیت بود ؛ یکی . تعصب در رابطه با امام بود که دقیقاً نیروهای فعال از امام ملحم بودند. نه اینکه بعد از ۲۹ بهمن با امام آشنا . شوند. قبل از این حادثه نیروهایی فعال در تبریز حضور داشتند که به زبان آن دوران )آقای خمینی( ورد زبانشان بود و در مجالس و محافل از امام نام می بردند و از قیام ۱۳۴۲ یاد می کردند. در تبریز یک نیروی انقلابی بود که مقلد امام خمینی بود و از نظر روحی با ایشان در ارتباط بودند. هر چند کم بودند ولی فعالیت و حضورشان . خیلی شفاف بود. زمانی که خبر حادثه قم پخش شد . بهترین فرصت بود که نیروهای تبریز حرکت خودشان را آغاز کنند. عامل دوم عبارت بود از خود مردم مذهبی تبریز- مردمی که برای حوزه های علمیه ارزش قائل بودند و ... دستگاه حاکمه با توجه به انحرافاتی که داشت به خشم و . بیزاری مردم از شاه و دربار دامن میزد. مردم با عنایت به روح مذهبی و اخلاقی که در آنان حاکم بود . نسبت به اعمال خلاف رژیم بی تفاوت نبودند. ضمن اینکه جراحتهای به جا مانده از واقعه ۱۵ خرداد ۴۲ هم زمینه بروز قیام مجدد را در مردم فراهم کرده بود.
وجه بی نظیر بودن قیام تبریز و گستردگی آن در قیاس با حادثه نوزده دی نخست این بود که مردم آذربایجان اصولاً از تعصب و غیرت دینی زیادی برخوردارند. به تعبیرشهید قاضی طباطبایی این مردم حکم دیگ سنگی و سنگین وزنی را دارند که زود گرم نمی شود ولی اگر گرم شد دیر به سردی می‌گراید.
مدتی بعد از واقعه تبریز ، وقت مجلس فرمایشی رژیم به خاطر آن گرفته شد. نمایندگان هیاهو و جنجال میکردند و تحلیلهای عجیب و غریب ارائه می دادند. بعضی‌ها مدعی بودند که غائله تبریز از سوی برخی از عوامل برون مرزی هدایت شده است و آشوبگران مشتی اجنبی و کمونیست بوده اند که به داخل شهر نفوذ کرده اند و آبروی تبریزیها را با کارهایشان برده اند. گذر زمان تحلیلهای غلط و دور از واقع را رسوا کرد و به مرور مشخص شد که فریادهای انقلابی از مساجد مأذنه ها و هیئت حسینی سرچشمه می‌گیرد و یک مقوله کاملاً درون مرزی است رژیم مستبد پهلوی دست به توطئه های بسیاری زد که قیام تبریز را لوث کند از جمله ارتشبد شفقت را به عنوان استاندار آذربایجان تعیین کرد.
تا بدین وسیله زمینه آشتی کردن مردم با شاه فراهم شود یک بار هم توطئه کردند تا شهید قاضی را به عنوان سفر به عمره از شهر اخراج کنند که این نقشه هم نقش بر آب شد بعد از وقوع قیام تبریز تا اوائل سال۵۷ بازار تبریز دچار تعطیلی و بعضاً نیمه تعطیل بود. اما کیفیت وقوع حادثه تبریز باین شکل بود که از چند شب قبل از حادثه اعلامیه ها و شبنامه هایی در سطح شهر تبریز توزیع میشد که مردم را برای شرکت در مجلس یادبود قم فرا . می خواند در یکی از مساجد تبریز به نام "شعبان" نشستهایی برگزار شد و در خلال آن وعاظ و خطبا از جمله آقای آقازاده برای مردم سخنرانی کردند و اطلاع رسانی به قدری خوب و دقیق انجام شد که همه مردم از احتمال و اعتصاب روز ۲۹ بهمن ماه اطلاع داشتند و هنگامی که این روز فرا رسید شهر خود به خود به حالت تعطیل ، در آمد و به جز کارمندان ادارات هیچ کس به سرکار خود حاضر نشد. انبوهی از مردم در اطراف مسجد "قزلی" در نزدیکی بازار جمع شدند و گویا منتظر آمدن مرحوم شهید قاضی طباطبایی بودند.
در این میان یک سرگرد نظامی به نام حق شناس مردم را مورد عتاب قرارداد که چرا در اینجا جمع شده اید ؟
پراکنده شوید این سرگرد افراد زیادی پاسبان را به همراه خود به محل آورده بود و مردم را تهدید به تیراندازی می کرد؛اما مردم مقاومت می کردند.
سرانجام بین حق شناس و یکی از تظاهر کنندگان مشاجره لفظی بوجود آمد و کار به تیراندازی به سوی فرد تظاهر کننده و مجروح شدن او انجامید. در همین گیرودار شهید قاضی طباطبایی هم سررسید و با مشاهدة اوضاع مردم را به قیام دعوت کرد مردم پیکر شخص مصدوم را که درنهایت به شهادت رسید سردست بلند کردند و با شعار الله اکبر لا اله الا الله ، و "مرگ بر شاه به طرف میدان ،شهداء و سپس خیابان توپخانه (شهدای کنونی) و نهایتا خیابان کوروش (جمهوری اسلامی کنونی) حرکت کردند.
در مسیر راه دسته جات دیگری از مردم به تشییع کنندگان شهید پیوستند و رفته رفته مردمی که در سایر مساجد شهر حضور داشتند. همچون رودهای کوچکی به دریای تظاهرکنندگان ملحق شدند. کم کم تظاهرات حالت خشونت به خود گرفت و حمله به به ادارات و بانکها آغاز گردید از ظواهر امر و حضور سرگرد حق شناس در مقابل مسجد قزلی چنین برمی آمد که قوای امنیتی ازتظاهرات و اجتماع مردم پیشاپیشش خبر داشتند هر چند گمان نمی بردند که دامنه گستردگی آن به این حد نباشد . به هر تقدیر درگیری مردم و قوای حکومتی بویژه در چهار راه‌ها به سختی جریان داشت واکثر مراکز دولتی مراکزپلیس حزب رستاخیز و کلانتری ها مورد حمله مردم قرار گرفت همزمان با تخریب بانکها بسته هایاسکناس به خیابانها ریخته شد. اما مردم به جهت اینکه وجوه مزبور را حاصل از نزول و ربا می‌دانستند از جمع آوری آنها خودداری میکردند. از این رو تبریز به خوبی توانست بار امانتی که از قیام خونبار قم در نوزده دی ۵۶ تحویلگرفته بود به مقصد برساند و به شهر قهرمان پرور یزد منتقل کند و مراسم چهلم شهدای تبریز به نحو شکوهمندی در یزد برگزار شد و در تداوم همین قیامها بود که قیام سراسری ملت ایران در تاسوعا و عاشورای حسینی اتفاق افتاد و نتیجه اش تحقق وعده الهی و پیروزی قاطع اسلام و امام بود.

نویسنده: سیدمحمود صدر